غسلهاى واجب
غسلهاى واجب هفت تا است: اوّل: غسل جنابت. دوم: غسل حیض. سوم: غسل نفاس. چهارم: غسل استحاضه. پنجم: غسل مسّ میّت. ششم: غسل میّت. هفتم: غسلى که بواسطه نذر و قسم و مانند اینها واجب مىشود.
احکام جنابت
مسأله 347 - به دو چیز انسان جنب مىشود: اوّل: جماع. دوم: بیرون آمدن منى، چه در خواب باشد یا بیدارى، کم باشد یا زیاد، با شهوت باشد یا بى شهوت، با اختیار باشد یا بى اختیار.
مسأله 348 - اگر رطوبتى از انسان خارج شود نداند منى است یا بول یا غیر اینها چنانچه با شهوت و جستن بیرون آمده و بعد از بیرون آمدن آن، بدن سست شده، آن رطوبت حکم منى دارد و اگر هیچ یک از این سه نشانه یا بعضى از اینها را نداشته باشد، حکم منى ندارد ولى در زن و مریض لازم نیست آن آب با جستن بیرون آمده باشد، بلکه اگر با شهوت بیرون آمده باشد در حکم منى است و لازم نیست بدن او سست شود.
مسأله 349 - اگر از مردى که مریض نیست، آبى بیرون آید که یکى از سه نشانهاى را که در مسأله پیش گفته شد داشته باشد و نداند نشانههاى دیگرى را داشته یا نه غسل بر او واجب نیست و اگر وضو داشته وضوى او بحال خود باقى است.
مسأله 350 - مستحب است انسان بعد از بیرون آمدن منى بول کند و اگر بول نکند و بعد از غسل رطوبتى از او بیرون آید، که نداند منى است یا رطوبت دیگر، حکم منى دارد.
مسأله 351 - اگر انسان جماع کند و به اندازه ختنه گاه یا بیشتر داخل شود، در زن باشد یا در مرد، در قُبُل باشد یا در دُبُر، بالغ باشند یا نابالغ اگرچه منى بیرون نیاید هر دو جنب مىشوند.
مسأله 352 - اگر شکّ کند که به مقدار ختنه گاه داخل شده یا نه، غسل بر او واجب نیست.
مسأله 353 - اگر نعوذُ باللَّه حیوانى را وطى کند یعنى با او نزدیکى نماید و منى از او بیرون آید غسل تنها، کافى است. و اگر منى بیرون نیاید، چنانچه پیش از وطى وضو داشته، باز هم غسل تنها کافى است و اگر وضو نداشته احتیاط واجب آن است که غسل کند وضو هم بگیرد.
مسأله 354 - اگر منى از جاى خود حرکت کند و بیرون نیاید، یا انسان شکّ کند که منى از او بیرون آمده یا نه، غسل بر او واجب نیست.
مسأله 355 - کسى که نمىتواند غسل کند ولى تیمّم برایش ممکن است، بعد از داخل شدن وقت نماز اگر براى لذّت بردن یا امر عقلایى دیگر با عیال خود نزدیکى کند، اشکال ندارد.
مسأله 356 - اگر در لباس خود منى ببیند و بداند که از خود اوست و براى آن غسل نکرده، باید غسل کند و نمازهایى را که یقین دارد، بعد از بیرون آمدن منى خوانده قضا کند، ولى نمازهایى را که احتمال مىدهد بعد از بیرون آمدن آن منى خوانده، لازم نیست قضا کند.
چیزهایى که بر جنب حرام است
مسأله 357 - پنج چیز بر جنب حرام است:
اوّل: رساندن جایى از بدن به خطّ قرآن یا به اسم خدا، و اسامى مبارکه پیامبران و امامان: به احتیاط واجب حکم اسم خدا را دارد.
دوم: رفتن در مسجد الحرام و مسجد پیغمبر9، اگرچه از یک در، داخل و از در دیگر خارج شود.
سوم: توقّف در مساجد دیگر، ولى اگر از یک در داخل و از در دیگر خارج شود یا براى برداشتن چیزى برود مانعى ندارد. و احتیاط واجب آن است که در حرم امامان: هم توقّف نکند.
چهارم: گذاشتن چیزى در مسجد.
پنجم: خواندن آیهاى که سجده واجب دارد و آن در چهار سوره است: 1 - سوره سى و دوم قرآن «سوره سجده». 2 - سوره چهل و یکم «سوره فصّلت». 3 - سوره پنجاه و سوم «سوره نجم». 4 - سوره نود و ششم «سوره علق».
چیزهایى که بر جنب، مکروه است
مسأله 358 - نُه چیز بر جنب مکروه است:
اوّل و دوم: خوردن و آشامیدن، ولى اگر دست بشوید یا مضمضه کند، مکروه نیست.
سوم: خواندن بیشتر از هفت آیه از آیاتى که سجده واجب ندارد.
چهارم: رساندن جایى از بدن به جلد و حاشیه و بین خطهاى قرآن.
پنجم: همراه داشتن قرآن.
ششم: خوابیدن، ولى اگر وضو بگیرد یا بواسطه نداشتن آب، تیمّم کند، مکروه نیست.
هفتم: خضاب کردن به حنا و مانند آن.
هشتم: مالیدن روغن به بدن.
نُهم: جماع کردن بعد از آن که محتلم شده یعنى در خواب منى از او بیرون آمده است.
غسل جنابت
مسأله 359 - غسل جنابت به خودى خود مستحب است و براى خواندن نماز واجب و مانند آن واجب مىشود. ولى براى نماز میّت و سجده شکر و سجدههاى واجب قرآن غسل جنابت لازم نیست.
مسأله 360 - لازم نیست در وقت غسل نیّت کند که غسل واجب یا مستحب مىکنم و اگر فقط به قصد قربت، یعنى براى انجام فرمان خداوند عالم غسل کند کافى است.
مسأله 361 - اگر یقین کند وقت نماز شده و نیّت غسل واجب کند بعد معلوم شود که پیش از وقت غسل کرده، غسل او صحیح است.
مسأله 362 - غسل را چه واجب باشد و چه مستحب، به دو طریق مىشود انجام داد: ترتیبى و ارتماسى.
غسل ترتیبى
مسأله 363 - در غسل ترتیبى باید به نیّت غسل، اوّل سر و گردن، بعد بنابر احتیاط واجب طرف راست بعد طرف چپ بدن را بشوید. و اگر عمداً یا از روى فراموشى یا بواسطه ندانستن مسأله به این ترتیب عمل نکند غسل او باطل است.
مسأله 364 - نصف ناف و نصف عورت را باید با طرف راست بدن و نصف دیگر را باید با طرف چپ بشوید، بلکه بهتر است تمام ناف و عورت با هر دو طرف شسته شود.
مسأله 365 - براى آن که یقین کند هر سه قسمت، یعنى سر و گردن و طرف راست و طرف چپ را کاملاً غسل داده، باید هر قسمتى را که مىشوید مقدارى از قسمتهاى دیگر را هم با آن قسمت بشوید. بلکه احتیاط مستحب آن است که تمام طرف راست گردن را با طرف راست بدن و تمام طرف چپ گردن را با طرف چپ بدن بشوید.
مسأله 366 - اگر بعد از غسل بفهمد جایى از بدن را نشسته و نداند کجاى بدن است باید دوباره غسل کند.
مسأله 367 - اگر بعد از غسل بفهمد مقدارى از بدن را نشسته، چنانچه از طرف چپ باشد، شستن همان مقدار کافى است. و اگر از طرف راست باشد باید بعد از شستن آن مقدار، دوباره طرف چپ را بشوید. و اگر از سر و گردن باشد باید بعد از شستن آن مقدار، بنابر احتیاط دوباره طرف راست و بعد طرف چپ را بشوید.
مسأله 368 - اگر پیش از تمام شدن غسل، در شستن مقدارى از طرف چپ شکّ کند، شستن همان مقدار کافى است. ولى اگر بعد از اشتغال به شستن طرف چپ در شستن طرف راست یا مقدارى از آن شکّ کند یا بعد از اشتغال به شستن طرف راست در شستن سر و گردن یا مقدارى از آن شکّ نماید نباید اعتنا کند.
غسل ارتماسى
مسأله 369 - اگر به نیّت غسل ارتماسى به تدریج در آب فرو رود تا تمام بدن زیر آب رود غسل او صحیح است و احتیاط مستحب آن است که یک دفعه زیر آب رود.
مسأله 370 - در غسل ارتماسى اگر همه بدن زیر آب باشد و بعد نیّت غسل کند غسل او صحیح است.
مسأله 371 - اگر بعد از غسل ارتماسى بفهمد به مقدارى از بدن آب نرسیده، چه جاى آن را بداند یا نداند باید دوباره غسل کند.
مسأله 372 - اگر براى غسل ترتیبى وقت ندارد و براى ارتماسى وقت دارد، باید غسل ارتماسى کند.
مسأله 373 - کسى که روزه واجب گرفته یا براى حج یا عمره احرام بسته نمىتواند غسل ارتماسى کند ولى اگر از روى فراموشى غسل ارتماسى کند صحیح است.
احکام غسل کردن
مسأله 374 - در غسل ارتماسى باید تمام بدن پاک باشد یا با رفتن زیر آب بدن پاک شود که غسل هم صحیح است؛ ولى در غسل ترتیبىپاک بودن تمام بدن لازم نیست. و اگر تمام بدن نجس باشد و هر قسمتى را پیش از غسل دادن آن قسمت آب بکشد کافى است.
مسأله 375 - عرق جنب از حرام نجس نیست و کسى که از حرام جنب شده اگر با آب گرم هم غسل کند صحیح است گرچه احتیاط آن است که با آب سرد غسل کند.
مسأله 376 - اگر در غسل حتّى مختصرى از بدن نشسته بماند، غسل باطل است، ولى شستن جاهایى از بدن که دیده نمىشود، مثل توى گوش و بینى، واجب نیست.
مسأله 377 - جایى را که شکّ دارد از ظاهر بدن است یا از باطن آن، شستن آن لازم نیست، ولى احتیاط در شستن است.
مسأله 378 - اگر سوراخ جاى گوشواره و مانند آن به قدرى گشاد باشد که داخل آن دیده شود، باید آن را شست و اگر دیده نشود شستن داخل آن لازم نیست.
مسأله 379 - چیزى را که مانع رسیدن آب به بدن است، باید برطرف کند و اگر پیش از آن که اطمینان کند برطرف شده غسل نماید، غسل او باطل است. ولى اگر رجاءاً غسل کند و بعد بفهمد مانعى نبوده، غسل او صحیح است.
مسأله 380 - اگر موقع غسل شکّ کند، چیزى که مانع از رسیدن آب باشد، در بدن او هست یا نه، چنانچه شکّش منشأ عقلایى داشته باشد، باید وارسى کند تا مطمئن شود که مانعى نیست.
مسأله 381 - در غسل باید موهاى کوتاهى را که جزء بدن حساب مىشود، بشوید و بنابر احتیاط واجب شستن موهاى بلند هم لازم مىباشد.
مسأله 382 - تمام شرطهایى که براى صحیح بودن وضو گفته شد مثل پاک بودن آب و غصبى نبودن، در صحیح بودن غسل هم شرط است ولى در غسل لازم نیست بدن را از بالا به پایین بشوید و نیز در غسل ترتیبى، لازم نیست بعد از شستن هر قسمت، فوراً قسمت دیگر را بشوید، بلکه اگر بعد از شستن سر و گردن مقدارى صبر کند و بعد طرف راست را بشوید و بعد از مدّتى طرف چپ را بشوید اشکال ندارد. ولى کسى که نمىتواند از بیرون آمدن بول و غائط خوددارى کند، اگر به اندازهاى که غسل کند و نماز بخواند، بول و غائط از او بیرون نمىآید، چنانچه وقت تنگ باشد باید هر قسمت را فوراً بعد از قسمت دیگر غسل دهد و در هر صورت بعد از غسل فوراً نماز بخواند. و همچنین است حکم زن مستحاضه که بعداً گفته مىشود.
مسأله 383 - کسى که قصد دارد پول حمّامى را ندهد یا بدون این که بداند حمّامى راضى است، بخواهد نسیه بگذارد، اگرچه بعد حمّامى را راضى کند، بنابر احتیاط واجب غسل او باطل است.
مسأله 384 - اگر حمّامى راضى باشد که پول حمّام نسیه بماند ولى کسى که غسل مىکند قصدش این باشد که طلب او را ندهد، یا از مال حرام بدهد غسل او صحیح است.
مسأله 385 - اگر پولى که خمس آن را نداده به حمّامىبدهد، اگرچه عملش حرام است ولى غسلش صحیح است و خمس به عهده او باقى مىماند.
مسأله 386 - اگر شکّ کند که غسل کرده یا نه، باید غسل کند ولى اگر بعد از غسل شکّ کند، که غسل او درست بوده یا نه، لازم نیست دوباره غسل نماید.
مسأله 387 - اگر در بین غسل حَدَث اصغر از او سر زند، مثلاً بول کند، غسل باطل نمىشود.
مسأله 388 - هرگاه به خیال این که به اندازه غسل و نماز وقت دارد براى نماز غسل کند، اگرچه بعد از غسل بفهمد که به اندازه غسل وقت نداشته غسل او صحیح است.
مسأله 389 - کسى که جنب شده اگر شکّ کند غسل کرده یا نه نمازهایى را که خوانده صحیح است، ولى براى نمازهاى بعد باید غسل کند.
مسأله 390 - کسى که چند غسل بر او واجب است مىتواند به نیّت همه آنها یک غسل به جا آورد، یا آنها را جدا جدا انجام دهد.
مسأله 391 - کسى که جنب است اگر بر جایى از بدن او آیه قرآن یا اسم خداوند متعال نوشته شده باشد، حرام است دست به آن نوشته بگذارد و اگر بخواهد غسل کند باید آب را طورى به بدن برساند که دست او به نوشته نرسد.
مسأله 392 - کسى که غسل جنابت کرده، نباید براى نماز وضو بگیرد و همچنین با غسلهاى واجب دیگر مگر غسل براى استحاضه متوسّطه، مىتواند نماز بخواند، هر چند بهتر است وضو هم بگیرد.