تیمّم
در هفت مورد به جاى وضو و غسل باید تیمّم کرد:
اوّل: آن که تهیه آب به قدر وضو یا غسل ممکن نباشد.
مسأله 643 - اگر انسان در آبادى باشد، باید براى تهیه آب وضو و غسل، به قدرى جستجو کند که از پیدا شدن آن ناامید شود و اگر در بیابان باشد، چنانچه زمین آن پست و بلند است و یا بواسطه درخت و مانند آن عبور در آن زمین مشکل است باید در هر یک از چهار طرف به اندازه پرتاب یک تیر قدیمى که با کمان پرتاب مىکردند که حدود دویست قدم مىشود، در جستجوى آب برود و اگر زمین آن این طور نیست، باید در هر طرف به اندازه پرتاب دو تیر جستجو نماید.
مسأله 644 - اگر بعضى از چهار طرف، هموار و بعضى دیگر پست و بلند یا عبور در آن مشکل باشد، باید در طرفى که هموار است به اندازه پرتاب دو تیر و در طرفى که این طور نیست به اندازه پرتاب یک تیر جستجو کند.
مسأله 645 - در هر طرفى که اطمینان دارد آب نیست، در آن طرف جستجو لازم نیست.
مسأله 646 - کسى که وقت نماز او تنگ نیست و براى تهیه آب وقت دارد، اگر اطمینان دارد، در محلّى دورتر از مقدارى که باید جستجو کند آب هست در صورتى که مانعى نباشد و مشقّت هم نداشته باشد، باید براى تهیه آب برود و اگر گمان دارد آب هست، رفتن به آن محل لازم نیست؛ ولى اگر اطمینان داشته باشد، بنابر احتیاط واجب باید براى تهیه آب به آن محل برود.
مسأله 647 - لازم نیست خود انسان در جستجوى آب برود، بلکه مىتواند کسى را که به گفته او اطمینان دارد بفرستد و در این صورت اگر یک نفر از طرف چند نفر برود کافى است.
مسأله 648 - اگر احتمال دهد که داخل بار سفر خود، یا همسفران یا در توقّفگاه در سفر آب هست باید به قدرى جستجو نماید که به نبودن آب اطمینان پیدا کند یا از پیدا کردن آن ناامید شود.
مسأله 649 - اگر پیش از وقت نماز جستجو نماید و آب پیدا نکند و تا وقت نماز همانجا بماند، لازم نیست که دوباره در جستجوى آب برود.
مسأله 650 - اگر بعد از داخل شدن وقت نماز جستجو کند و آب پیدا نکند و تا وقت نماز دیگر در همانجا بماند، جستجو لازم نیست.
مسأله 651 - اگر از درنده بترسد، یا جستجوى آب به قدرى سخت باشد که نتواند تحمّل کند یا وقت نماز به قدرى تنگ باشد که هیچ نتواند جستجو کند، جستجو لازم نیست ولى اگر بتواند مقدارى جستجو کند به همان مقدار جستجو لازم است و اگر از دزد بر جان یا مال خودش بترسد نباید در جستجوى آب برود، ولى اگر مالى که احتمال مىدهد از بین برود به حسب حال او قابل اعتنا نباشد و ترس دیگرى هم نداشته باشد جستجوى آب واجب است.
مسأله 652 - اگر در جستجوى آب نرود تا وقت نماز تنگ شود معصیت کرده، ولى نمازش با تیمّم صحیح است.
مسأله 653 - کسى که اطمینان دارد آب پیدا نمىکند، چنانچه دنبال آب نرود و با تیمّم نماز بخواند و بعد از نماز بفهمد که اگر جستجو مىکرد آب پیدا مىشد بنابر احتیاط واجب نمازش را اعاده کند.
مسأله 654 - اگر بعد از جستجو، آب پیدا نکند و با تیمّم نماز بخواند و بعد از نماز بفهمد در جایى که جستجو کرده آب بوده اگر وقت وسعت دارد بنابر احتیاط نماز را اعاده کند، ولى اگر وقت گذشته، نماز او صحیح است.
مسأله 655 - اگر بعد از داخل شدن وقت نماز، وضو داشته باشد و بداند که اگر وضوى خود را باطل کند نمىتواند وضو بگیرد، چنانچه بتواند بدون ضرر و مشقّت وضوى خود را نگهدارد، نباید آن را باطل نماید و همچنین است اگر بداند یا دو شاهد عادل خبر دهند که تهیه آب براى او ممکن نیست بلکه اگر احتمال صحیح عقلایى هم بدهد احتیاط واجب آن است که وضوى خود را باطل نکند.
مسأله 656 - اگر پیش از وقت نماز وضو داشته باشد و بداند که اگر وضوى خود را باطل کند، تهیه آب براى او ممکن نیست چنانچه بتواند بدون ضرر و مشقّت وضوى خود را نگهدارد، احتیاط واجب آن است که آن را باطل نکند.
مسأله 657 - کسى که فقط به مقدار وضو یا به مقدار غسل آب دارد اگر بداند که اگر آن را بریزد آب پیدا نمىکند، چنانچه وقت نماز داخل شده باشد، ریختن آن حرام است و احتیاط واجب آن است که پیش از وقت نماز هم آن را نریزد بلکه خالى از قُوّت نیست و هرگاه احتمال عقلایى هم بدهد که اگر آب را بریزد دیگر آب پیدا نمىکند احتیاط واجب آن است که پیش از وقت نماز هم آب را نریزد.
مسأله 658 - کسى که مىداند یا دو شاهد عادل خبر دهند که آب پیدا نمىکند اگر بعد از داخل شدن وقت نماز، وضوى خود را باطل کند یا آبى که دارد بریزد معصیت کرده ولى نمازش با تیمّم صحیح است، اگرچه احتیاط مستحب آن است که قضاى آن نماز را بخواند.
دوم: مشقّت بیش از حد.
مسأله 659 - اگر بواسطه پیرى یا ترس از دزد و جانور و مانند اینها یا نداشتن وسیلهاى که آب از چاه بکشد، دسترسى به آب نداشته باشد، باید تیمّم کند و همچنین است اگر تهیه کردن آب یا استعمال آن به قدرى مشقّت داشته باشد که مردم آن را تحمّل نکنند ولى اگر با مشقت آب تهیه کرد و وضو گرفت، صحیح است.
مسأله 660 - اگر براى کشیدن آب از چاه، دلو و ریسمان و مانند اینها لازم دارد و مجبور است بخرد، یا کرایه نماید، اگرچه قیمت آن چند برابر معمول باشد باید تهیه کند، و همچنین است اگر آب را به چندین برابر قیمتش بفروشند، ولى اگر تهیه آنها به قدرى پول مىخواهد که نسبت به حال او آن مقدار ضرر دارد، واجب نیست تهیه نماید.
مسأله 661 - اگر ناچار شود که براى تهیه آب قرض کند، باید قرض نماید ولىکسى که مىداند یا گمان دارد که نمىتواند قرض خود را بدهد واجب نیست قرض کند.
مسأله 662 - اگر کندن چاه مشقّت ندارد، به احتیاط واجب باید براى تهیه آب، چاه بکند.
مسأله 663 - اگر کسى مقدارى آب بى منّت به او ببخشد باید قبول کند.
سوم: ترس از ضرر.
مسأله 664 - اگر از استعمال آب بر جان خود بترسد، یا بترسد که بواسطه استعمال آن مرض یا عیبى در او پیدا شود، یا مرضش طول بکشد یا شدّت کند، یا به سختى معالجه شود، باید تیمّم نماید، ولى اگر آب گرم براى او ضرر ندارد، باید با آب گرم وضو بگیرد یا غسل کند.
مسأله 665 - لازم نیست یقین کند که آب براى او ضرر دارد، بلکه اگر احتمال ضرر بدهد، چنانچه احتمال او در نظر مردم بجا باشد و از آن احتمال، ترس براى او پیدا شود باید تیمّم کند.
مسأله 666 - کسى که مبتلا به درد چشم است و آب براى او ضرر دارد باید تیمّم نماید.
مسأله 667 - اگر بواسطه یقین یا ترس ضرر، تیمّم کند و پیش از نماز بفهمد که آب برایش ضرر ندارد، تیمّم او باطل است. و اگر بعد از نماز بفهمد، اگر وقت وسعت دارد بنابر احتیاط مستحب اعاده کند ولى اگر وقت گذشته نمازش صحیح است.
مسأله 668 - کسى که مىداند آب برایش ضرر ندارد، چنانچه غسل کند یا وضو بگیرد و بعد بفهمد که آب براى او ضرر داشته، وضو و غسل او صحیح است.
چهارم: نیاز به آب براى حفظ جان.
مسأله 669 - هرگاه بترسد که اگر آب را به مصرف وضو یا غسل برساند خود او یا عیال و اولاد او، یا رفیقش و کسانى که به او مربوطند مانند خدمتکار و کارگر از تشنگى بمیرند یا مریض شوند، یا به قدرى تشنه شوند که تحمّل آن مشقّت دارد، باید به جاى وضو و غسل تیمّم نماید و نیز اگر بترسد حیوانى که مانند اسب و قاطر معمولاً براى خوردن، سرش را نمىبرند از تشنگى تلف شود، باید آب را به آن بدهد و تیمّم نماید اگرچه حیوان مال خودش نباشد و همچنین است اگر کسى که حفظ جان او واجب است به طورى تشنه باشد که اگر انسان آب را به او ندهد تلف شود.
مسأله 670 - اگر غیر از آب پاکى که براى وضو یا غسل دارد آب نجسى هم به مقدار آشامیدن خود و کسانى که با او مربوطند داشته باشد، باید آب پاک را براى آشامیدن بگذارد و با تیمّم نماز بخواند ولى چنانچه آب را براى حیوانش بخواهد باید آب نجس را به آن بدهد و با آب پاک، وضو و غسل را انجام دهد.
پنجم: نیاز به آب براى تطهیر.
مسأله 671 - کسى که بدن یا لباسش نجس است و کمى آب دارد که اگر با آن وضو بگیرد یا غسل کند، براى آب کشیدن بدن یا لباس او نمىماند باید بدن یا لباس را آب بکشد و با تیمّم نماز بخواند. ولى اگر چیزى نداشته باشد که بر آن تیمّم کند، باید آب را به مصرف وضو یا غسل برساند و با بدن یا لباس نجس نماز بخواند.
ششم: نداشتن آب مباح (غیر غصبى).
مسأله 672 - اگر غیر از آب یا ظرفى که استعمال آن حرام است آب یا ظرف دیگرى ندارد، مثلاً آب یا ظرفش غصبى است و غیر از آن هم آب و ظرف دیگرى ندارد باید به جاى وضو و غسل تیمّم کند.
هفتم: نداشتن وقت کافى براى وضو یا غسل.
مسأله 673 - هرگاه وقت به قدرى تنگ باشد که اگر وضو بگیرد، یا غسل کند تمام نماز یا مقدارى از آن بعد از وقت خوانده مىشود، باید تیمّم کند.
مسأله 674 - اگر عمداً نماز را به قدرى تأخیر بیندازد که وقت وضو یا غسل نداشته باشد، معصیت کرده، ولى نماز او با تیمّم صحیح است.
مسأله 675 - کسى که شکّ دارد که اگر وضو بگیرد، یا غسل کند وقت براى نماز او مىماند یا نه، باید تیمّم کند.
مسأله 676 - کسى که بواسطه تنگى وقت تیمّم کرده، چنانچه بعد از نماز آبى که داشته از دستش برود و آب دیگرى پیدا نکند، اگرچه تیمّم خود را نشکسته باشد باید دوباره تیمّم نماید.
مسأله 677 - کسى که آب دارد، اگر به واسطه تنگى وقت با تیمّم مشغول نماز شود و در بین نماز آبى که داشته از دستش برود، براى نمازهاى بعد مىتواند با همان تیمّم نماز بخواند.
مسأله 678 - اگر انسان به قدرى وقت دارد که مىتواند وضو بگیرد یا غسل کند و نماز را بدون کارهاى مستحبّى آن مثل اقامه و قنوت بخواند، باید غسل کند یا وضو بگیرد و نماز را بدون کارهاى مستحبّى آن بجا آورد، بلکه اگر به اندازه سوره هم وقت ندارد باید غسل کند یا وضو بگیرد و نماز را بدون سوره بخواند.
چیزهایى که تیمّم به آنها صحیح است
مسأله 679 - تیمّم به خاک و ریگ و کلوخ و سنگ اگر پاک باشند صحیح است، و به گل پخته مثل آجر و کوزه نیز صحیح است.
مسأله 680 - تیمّم بر سنگ گچ و سنگ آهک و سنگ مرمر سیاه و سایر اقسام سنگها صحیح است ولى تیمّم به جواهر مثل سنگ عقیق و فیروزه باطل مىباشد و احتیاط مستحب آن است که با بودن خاک یا چیز دیگرى که تیمّم به آن صحیح است، به گچ و آهک پخته هم تیمّم نکند.
مسأله 681 - اگر خاک و ریگ و کلوخ و سنگ پیدا نشود، باید به گرد و غبارى که روى فرش و لباس و مانند اینهاست تیمّم نماید و چنانچه گرد پیدا نشود، باید به گل تیمّم کند و اگر گل هم پیدا نشود، احتیاط مستحب آن است که نماز را بدون تیمّم بخواند و بعداً قضاى آن را بجا آورد.
مسأله 682 - اگر بتواند با تکاندن فرش و مانند آن خاک تهیه کند، تیمّم به گرد باطل است و اگر بتواند گل را خشک کند و از آن خاک تهیه نماید، تیمّم به گل باطل مىباشد.
مسأله 683 - کسى که آب ندارد اگر برف یا یخ داشته باشد، چنانچه ممکن است باید آن را آب کند و با آن وضو بگیرد یا غسل نماید و اگر ممکن نیست و چیزى هم که تیمّم به آن صحیح است ندارد، احتیاط مستحب آن است که نماز را بدون وضو و تیمّم بخواند و باید بعداً قضا کند.
مسأله 684 - اگر با خاک و ریگ چیزى مانند کاه که تیمّم به آن باطل است مخلوط شود، نمىتواند به آن تیمّم کند، ولى اگر آن چیز به قدرى کم باشد که در خاک یا ریگ از بین رفته و حساب شود، تیمّم به آن خاک و ریگ صحیح است.
مسأله 685 - اگر چیزى ندارد که بر آن تیمّم کند چنانچه ممکن است، باید به خریدن و مانند آن تهیّه نماید.
مسأله 686 - تیمّم به دیوار گلى صحیح است و احتیاط مستحب آن است که با بودن زمین یا خاک خشک، به زمین یا خاک نمناک تیمّم نکند.
مسأله 687 - چیزى که بر آن تیمّم مىکند باید پاک باشد و اگر چیز پاکى که تیمّم به آن صحیح است ندارد، بنابر احتیاط مستحب در وقت، نماز را بخواند هرچند بعداً باید قضاى آن را بجا آورد.
مسأله 688 - اگر یقین داشته باشد که تیمّم چیزى صحیح است و به آن تیمّم نماید، بعد بفهمد تیمّم به آن باطل بوده نمازهایى را که با آن تیمّم خوانده باید دوباره بخواند.
مسأله 689 - چیزى که بر آن تیمّم مىکند باید غصبى نباشد.
مسأله 690 - تیمّم در فضاى غصبى باطل نیست، پس اگر در ملک خود، دستها را به زمین بزند و بى اجازه داخل ملک دیگرى شود و دستها را به پیشانىبکشد، تیمّم او باطل نمىشود.
مسأله 691 - اگر نداند محلّ تیمّم غصبى است و یا فراموش کرده باشد، تیمّم او صحیح است، مگر این که فراموش کننده خود، غاصب باشد.
مسأله 692 - کسى که در جاى غصبى حبس است، اگر آب و خاک او غصبى است، باید با تیمّم نماز بخواند.
مسأله 693 - مستحب است چیزى که بر آن تیمّم مىکند، گردى داشته باشد که به دست بماند و بعد از زدن دست بر آن، مستحب است دست را بتکاند که گرد آن بریزد.
مسأله 694 - تیمّم به زمین گود و خاک جادّه و زمین شوره زار که نمک روى آن را نگرفته مکروه است و اگر نمک روى آن را گرفته باشد باطل است.
دستور تیمّم
مسأله 695 - در تیمّم چهار چیز واجب است: اوّل: نیّت. دوم: زدن کف دو دست با هم بر چیزى که تیمّم به آن صحیح است. سوم: کشیدن کف هر دو دست به تمام پیشانى و دو طرف آن، از جایى که موى سر مىروید، تا ابروها و بالاى بینى و بنابر احتیاط واجب باید دستها روى ابروها هم، کشیده شود. چهارم: کشیدن کف دست چپ به تمام پشت دست راست و بعد از آن کشیدن کف دست راست به تمام پشت دست چپ.
مسأله 696 - تیمّم بدل از غسل و بدل از وضو با هم فرقى ندارند ولى احتیاط مستحب است که در تیمّم بدل از غسل بعد از مسح پیشانى یک بار دیگر دستها را بر زمین بزند.
احکام تیمّم
مسأله 697 - اگر مختصرى از پیشانى و پشت دستها را هم مسح نکند تیمّم باطل است، چه عمداً مسح نکند، یا مسأله را نداند، یا فراموش کرده باشد ولىدقّت زیاد هم لازم نیست و همین قدر که بگویند تمام پیشانى و پشت دست مسح شده کافى است.
مسأله 698 - براى آن که یقین کند تمام پشت دست را مسح کرده باید مقدارى بالاتر از مچ را هم مسح نماید، ولى مسح بین انگشتان لازم نیست.
مسأله 699 - پیشانى و پشت دستها را باید از بالا به پایین مسح نماید و کارهاى آن را باید پشت سر هم بجا آورد و اگر بین آنها به قدرى فاصله بدهد که نگویند تیمّم مىکند باطل است.
مسأله 700 - در موقع نیّت لازم نیست تعیین نماید که تیمّم بدل از غسل است یا بدل از وضو مگر این که دو تیمّم بر او واجب باشد. و اگر بداند که یک تیمّم بر او واجب است حتّى اگر به اشتباه در تطبیق به جاى بدل از وضو بگوید بدل از غسل یا برعکس، تیمّم او صحیح است.
مسأله 701 - در تیمّم باید پیشانى و کف دستها و پشت دستها پاک باشد و اگر کف دست نجس باشد و نتواند آن را آب بکشد، باید با همان کف دست نجس تیمّم کند.
مسأله 702 - انسان باید براى تیمّم انگشتر را از دست بیرون آورد و اگر در پیشانى یا پشت دستها یا در کف دستها مانعى باشد، مثلاً چیزى به آنها چسبیده باشد، باید برطرف نماید.
مسأله 703 - اگر پیشانى یا پشت دستها زخم است و پارچه یا چیز دیگرى را که بر آن بسته نمىتواند باز کند، باید دست را روى آن بکشد و نیز اگر کف دستها زخم باشد و پارچه یا چیز دیگرى را که بر آن بسته نتواند باز کند، باید دست را با همان پارچه به چیزى که تیمّم به آن صحیح است بزند و به پیشانىو پشت دستها بکشد.
مسأله 704 - اگر پیشانى و پشت دستها مو داشته باشد اشکال ندارد؛ ولى اگر موى سر روى پیشانى آمده باشد، باید آن را عقب بزند.
مسأله 705 - اگر احتمال دهد که در پیشانى و کف دستها یا پشت دستها مانعىهست، چنانچه احتمال او در نظر مردم بجا باشد باید جستجو نماید، تا اطمینان پیدا کند که مانعى نیست.
مسأله 706 - اگر وظیفه او تیمّم است و نمىتواند تیمّم کند، باید نایب بگیرد. و کسى که نایب مىشود، باید او را با دست خود او تیمّم دهد و اگر ممکن نباشد باید نایب، دست خود را به چیزى که تیمّم به آن صحیح است بزند و به پیشانى و پشت دستهاى او بکشد.
مسأله 707 - اگر بعد از آن که وارد قسمتى از تیمّم شد شکّ کند که قسمت پیش از آن را فراموش کرده یا نه، اعتنا نکند و تیمّم او صحیح است و نیز اگر بعد از بجا آوردن هر جزء شکّ کند که درست بجا آورده یا نه، اعتنا نکند و تیمّم او صحیح است.
مسأله 708 - اگر بعد از مسح دست چپ شکّ کند که درست تیمّم کرده یا نه، تیمّم او صحیح است.
مسأله 709 - کسى که وظیفهاش تیمّم است نباید پیش از وقت نماز براى نماز تیمّم کند مگر این که بداند در وقت عذرش برطرف نمىشود، ولى اگر براى کار واجب دیگر یا مستحبّىتیمّم کند و تا وقت نماز عذر او باقى باشد، مىتواند با همان تیمّم نماز بخواند.
مسأله 710 - کسى که وظیفهاش تیمّم است، اگر اطمینان داشته باشد تا آخر وقت عذر او باقى مىماند، در وسعت وقت مىتواند با تیمّم نماز بخواند، ولى اگر اطمینان داشته باشد که تا آخر وقت عذر او برطرف مىشود، باید صبر کند و با وضو یا غسل نماز بخواند، یا در تنگى وقت با تیمّم نماز را بجا آورد.
مسأله 711 - کسى که نمىتواند وضو بگیرد، یا غسل کند، مىتواند نمازهاى قضاى خود را با تیمّم بخواند به شرط آن که اطمینان داشته باشد به زودى عذرش برطرف نمىشود.
مسأله 712 - کسى که نمىتواند وضو بگیرد یا غسل کند، جایز است نمازهاى مستحبّى را که مثل نافلههاى شبانه روز وقت معیّن دارد با تیمّم بخواند، حتّى در اوّل وقت به شرط آن که علم به زوال عذر تا آخر وقت نداشته باشد.
مسأله 713 - کسى که احتیاطاً باید غسل جبیرهاى و تیمّم نماید مثلاً جراحتى در پشت اوست، اگر بعد از غسل و تیمّم نماز بخواند و بعد از نماز حدَث اصغرى از او سر زند، مثلاً بول کند، براى نمازهاى بعد، باید وضو بگیرد.
مسأله 714 - اگر به واسطه نداشتن آب یا عذر دیگرى تیمّم کند، بعد از برطرف شدن عذر، تیمّم او باطل مىشود.
مسأله 715 - چیزهایى که وضو را باطل مىکند، تیمّم بدل از وضو را هم باطل مىکند و چیزهایى که غسل را باطل مىنماید، تیمّم بدل از غسل را هم باطل مىنماید.
مسأله 716 - کسى که نمىتواند غسل کند، اگر چند غسل بر او واجب باشد احتیاط مستحب آن است که بدل هر یک از آنها یک تیمّم نماید.
مسأله 717 - کسى که نمىتواند غسل کند، اگر بخواهد عملى را که براى آن غسل واجب است انجام دهد، باید بدل از غسل تیمّم نماید و اگر نتواند وضو بگیرد و بخواهد عملى را که براى آن وضو واجب است انجام دهد، باید بدل از وضو تیمّم نماید.
مسأله 718 - اگر بدل از غسل جنابت تیمّم کند، لازم نیست براى نماز وضو بگیرد، و همچنین اگر بدل از غسلهاى واجب دیگر مگر غسل براى استحاضه متوسّطه تیمّم کند، لازم نیست وضو بگیرد هرچند احتیاط مستحب است وضو هم بگیرد و اگر نتواند، تیمّم کند.
مسأله 719 - اگر بدل از غسل تیمّم کند و بعد کارى که وضو را باطل مىکند براى او پیش آید، چنانچه براى نمازهاى بعد نتواند غسل کند باید وضو بگیرد و اگر نمىتواند وضو بگیرد، باید بدل از وضو تیمّم نماید.
مسأله 720 - کسى که وظیفهاش تیمّم است اگر براى کارى تیمّم کند، تا تیمّم و عذر او باقى است، کارهایى را که باید با وضو یا غسل انجام داد، مىتواند بجا آورد ولى اگر با داشتن آب براى نماز میّت یا خوابیدن تیمّم کرده فقط کارى را که براى آن تیمّم نموده مىتواند انجام دهد و در مورد تیمّم به خاطر تنگى وقت نباید سایر کارهایى که مشروط به وضو یا غسل است را انجام دهد.
مسأله 721 - در چند مورد مستحب است نمازهایى را که انسان با تیمّم خوانده دوباره بخواند:
اوّل: آن که از استعمال آب ترس داشته و عمداً خود را جنب کرده و با تیمّم نماز خوانده است.
دوم: آن که مىدانسته یا گمان داشته که آب پیدا نمىکند و عمداً خود را جنب کرده و با تیمّم نماز خوانده است.
سوم: آن که تا آخر وقت، عمداً در جستجوى آب نرود و با تیمّم نماز بخواند و بعد بفهمد که اگر جستجو مىکرد، آب پیدا مىشد.
چهارم: آن که عمداً نماز را تأخیر انداخته و در آخر وقت با تیمّم نماز خوانده است.
پنجم: آن که مىدانسته یا گمان داشته که آب پیدا نمىشود و آبى را که داشته ریخته است.