احکام ارث‏

 مسأله 2823 - کسانى که بواسطه خویشى ارث مى‏برند سه طبقه هستند:

 طبقه اوّل: پدر و مادر و اولاد میّت هستند و با نبودن اولاد، اولاد اولاد هرچه پایین روند هر کدام آنان که به میّت نزدیکتر است ارث مى‏برد و تا یک نفر از این طبقه هست طبقه دوم ارث نمى‏برند.

 طبقه دوم: جدّ یعنى پدربزرگ و پدر او هرچه بالا رود و جدّه یعنى مادربزرگ و مادر او هرچه بالا رود پدرى باشند یا مادرى، و خواهر و برادر و با نبودن برادر و خواهر، اولاد ایشان، هر کدام آنان که به میّت نزدیکتر است ارث مى‏برد و تا یک نفر از این طبقه هست طبقه سوم ارث نمى‏برند.

 طبقه سوم: عمو و عمّه و دایى و خاله هرچه بالا روند و اولاد آنان هرچه پایین روند و تا یک نفر از عموها و عمّه‏ها و دایى‏ها و خاله‏هاى میّت زنده‏اند، اولاد آنان ارث نمى‏برند. ولى اگر میّت عموى پدرى و پسر عموى پدر و مادرى داشته باشد و غیر از اینها وارثى نداشته باشد ارث به پسر عموى پدر و مادرى مى‏رسد و عموى پدرى ارث نمى‏برد.

 مسأله 2824 - اگر عمو و عمّه و دایى و خاله خود میّت و اولاد آنان و اولاد اولادِ آنان نباشند، عمو و عمّه و دایى و خاله پدر و مادر میّت ارث مى‏برند و اگر اینها نباشند اولادشان ارث مى‏برند و اگر اینها هم نباشند عمو و عمّه و دایى و خاله جدّ و جدّه میّت و اگر اینها نباشند، اولادشان ارث مى‏برند.

 مسأله 2825 - زن و شوهر به تفصیلى که بعداً گفته مى‏شود از یکدیگر ارث مى‏برند.

ارث طبقه اوّل‏

 مسأله 2826 - اگر وارث میّت فقط یک نفر از طبقه اوّل باشد مثلاً پدر یا مادر یا یک پسر یا یک دختر باشد، همه مال میّت به او مى‏رسد و اگر فقط چند پسر یا چند دختر باشند، همه مال به طور مساوى بین آنان قسمت مى‏شود و اگر یک پسر و یک دختر باشد مال را سه قسمت مى‏کنند، دو قسمت را پسر و یک قسمت را دختر مى‏برد و اگر چند پسر و چند دختر باشند، مال را طورى قسمت مى‏کنند که هر پسرى دو برابر دختر ببرد.

 مسأله 2827 - اگر وارث میّت فقط پدر و مادر او باشند، مال سه قسمت مى‏شود، دو قسمت آن را پدر و یک قسمت را مادر مى‏برد ولى اگر میّت دو برادر، یا چهار خواهر، یا یک برادر و دو خواهر داشته باشد که همه آنان پدرى باشند، یعنى پدر آنان با پدر میّت یکى باشد، خواه مادرشان هم با مادر میّت یکى باشد یا نه، گرچه تا میّت پدر و مادر دارد اینها ارث نمى‏برند، امّا بواسطه بودن اینها مادر شش یک مال را مى‏برد و بقیه را به پدر مى‏دهند.

 مسأله 2828 - اگر وارث میّت فقط پدر و مادر و یک دختر باشد، چنانچه میّت دو برادر یا چهار خواهر یا یک برادر و دو خواهر پدرى نداشته باشد، مال را پنج قسمت مى‏کنند؛ پدر و مادر، هر کدام یک قسمت و دختر سه قسمت آن را مى‏برد و اگر دو برادر یا چهار خواهر یا یک برادر و دو خواهر پدرى داشته باشد، مال را شش قسمت مى‏کنند، پدر و مادر، هر کدام یک قسمت و دختر سه قسمت مى‏برد و یک قسمت باقیمانده را چهار قسمت‏کنند یک قسمت را به پدر و سه قسمت را به دختر مى‏دهند، مثلاً اگر مال میّت را 24 قسمت کنند 15 قسمت آن را به دختر و 5 قسمت آن را به پدر و 4 قسمت آن را به مادر مى‏دهند.

 مسأله 2829 - اگر وارث میّت فقط پدر و مادر و یک پسر باشند، مال را شش قسمت مى‏کنند، پدر و مادر هر کدام یک قسمت و پسر چهار قسمت آن را مى‏برد و اگر چند پسر یا چند دختر باشند، آن چهار قسمت را بطور مساوى بین خودشان قسمت مى‏کنند و اگر پسر و دختر باشند، آن چهار قسمت را طورى تقسیم مى‏کنند که هر پسرى دو برابر دختر ببرد.

 مسأله 2830 - اگر وارث میّت فقط پدر و یک پسر یا مادر و یک پسر باشد مال را شش قسمت مى‏کنند، یک قسمت آن را پدر یا مادر و پنج قسمت را پسر مى‏برد.

 مسأله 2831 - اگر وارث میّت فقط پدر یا مادر، با پسر و دختر باشد، مال را شش قسمت مى‏کنند؛ یک قسمت آن را پدر یا مادر مى‏برد و بقیه را طورى قسمت مى‏کنند که هر پسرى دو برابر دختر ببرد.

 مسأله 2832 - اگر وارث میّت فقط پدر و یک دختر، یا مادر و یک دختر باشد، مال را چهار قسمت مى‏کنند، یک قسمت آن را پدر یا مادر و بقیه را دختر مى‏برد.

 مسأله 2833 - اگر وارث میّت فقط پدر و چند دختر یا مادر و چند دختر باشد، مال را پنج قسمت مى‏کنند، یک قسمت را پدر یا مادر مى‏برد و چهار قسمت را دخترها بطور مساوى بین خودشان قسمت مى‏کنند.

 مسأله 2834 - اگر میّت اولاد نداشته باشد، نوه پسرى او اگرچه دختر باشد، سهم پسر میّت را مى‏برد و نوه دخترى او اگرچه پسر باشد، سهم دختر میّت را مى‏برد مثلاً اگر میّت یک پسر از دختر خود و یک دختر از پسرش داشته باشد، مال را سه قسمت مى‏کنند، یک قسمت را به پسر دختر و دو قسمت را به دختر پسر مى‏دهند. امّا اگر نوه پسرى یا دخترى بیشتر از یکى بوده و مختلف باشند از آن سهم پسر دوبرابر دختر ارث مى‏برد.

 مسأله 2835 - اگر یک یا چند فرزند میّت زنده باشند نوه‏ها ارث نمى‏برند هرچند پدر آنها فوت شده باشد.

ارث طبقه دوم‏

 مسأله 2836 - طبقه دوم از کسانى که بواسطه خویشى ارث مى‏برند جد، یعنى‏پدربزرگ و جدّه، یعنى مادربزرگ و برادر و خواهر میّت هستند و اگر برادر و خواهر در حیات نباشند، اولادشان ارث مى‏برند.

 مسأله 2837 - اگر وارث میّت فقط یک برادر، یا یک خواهر باشد، همه مال به او مى‏رسد و اگر چند برادر پدر و مادرى، یا چند خواهر پدر و مادرى باشد مال به طور مساوى بین آنان قسمت مى‏شود و اگر برادر و خواهر پدر و مادرى با هم باشند، هر برادرى دو برابر خواهر مى‏برد، مثلاً اگر دو برادر و یک خواهر پدر و مادرى دارد، مال را پنج قسمت مى‏کنند، هر یک از برادرها دو قسمت و خواهر یک قسمت آن را مى‏برد.

 مسأله 2838 - اگر میّت برادر و خواهر پدر و مادرى دارد، برادر و خواهر پدرى که از مادر با میّت جدا است ارث نمى‏برند. و اگر برادر و خواهر پدر و مادرى ندارد چنانچه فقط یک خواهر یا یک برادر پدرى داشته باشد همه مال به او مى‏رسد که اگر چند برادر یا چند خواهر پدرى داشته باشد، مال به طور مساوى بین آنان قسمت مى‏شود و اگر هم برادر و هم خواهر پدرى داشته باشد، هر برادرى دو برابر خواهر مى‏برد.

 مسأله 2839 - اگر وارث میّت فقط یک خواهر یا یک برادر مادرى باشد که از پدر با میّت جدا است، همه مال به او مى‏رسد و اگر چند برادر مادرى یا چند خواهر مادرى یا چند برادر و خواهر مادرى باشند، مال به طور مساوى بین آنان قسمت مى‏شود.

 مسأله 2840 - اگر میّت برادر و خواهر پدر و مادرى و برادر و خواهر پدرى و یک برادر یا یک خواهر مادرى داشته باشد، برادر و خواهر پدرى ارث نمى‏برند و مال را شش قسمت مى‏کنند، یک قسمت آن را به برادر یا خواهر مادرى و بقیه را به برادر و خواهر پدر و مادرى مى‏دهند و هر برادرى دو برابر خواهر مى‏برد.

 مسأله 2841 - اگر میّت برادر و خواهر پدر و مادرى و برادر و خواهر پدرى و برادر و خواهر مادرى داشته باشد برادر و خواهر پدرى ارث نمى‏برد و مال را سه قسمت مى‏کنند، یک قسمت آن را برادر و خواهر مادرى به طور مساوى بین خودشان قسمت مى‏کنند و بقیه را به برادر و خواهر پدر و مادرى مى‏دهند و هر برادرى دو برابر خواهر مى‏برد.

 مسأله 2842 - اگر وارث میّت فقط برادر و خواهر پدرى و یک برادر مادرى یا یک خواهر مادرى باشد، مال را شش قسمت مى‏کنند، یک قسمت آن را برادر یا خواهر مادرى مى‏برد و بقیه را به برادر و خواهر پدرى مى‏دهند و هر برادرى دو برابر خواهر مى‏برد.

 مسأله 2843 - اگر وارث میّت فقط برادر و خواهر پدرى و چند برادر و خواهر مادرى باشد، مال را سه قسمت مى‏کنند، یک قسمت آن را برادران و خواهران مادرى به طور مساوى بین خودشان قسمت مى‏کنند و بقیه را به برادر و خواهر پدرى مى‏دهند و هر برادرى دو برابر خواهر مى‏برد.

 مسأله 2844 - اگر وارث میّت فقط برادر و خواهر و زن او باشد، زن ارث خود را به تفصیلى که بعداً گفته مى‏شود مى‏برد و خواهر و برادر به طورى که در مسائل گذشته گفته شد ارث خود را مى‏برند. و نیز اگر زنى بمیرد و وارث او فقط خواهر و برادر و شوهر او باشد، شوهر نصف مال را مى‏برد و خواهر و برادر به طورى که در مسائل پیش گفته شد ارث خود را مى‏برند. ولى با ارث بردن زن یا شوهر از سهم برادر و خواهر مادرى چیزى کم نمى‏شود ولى از سهم برادر و خواهر پدر و مادرى یا پدرى کم مى‏شود، مثلاً اگر وارث میّت شوهر و برادر و خواهر مادرى و برادر و خواهر پدر و مادرى او باشد، نصف مال به شوهر مى‏رسد و یک قسمت از سه قسمت اصل مال را به برادر و خواهر مادرى مى‏دهند که بطور مساوى بین آنها تقسیم مى‏شود و آنچه میماند مال برادر و خواهر پدر و مادرى است که طورى تقسیم مى‏کنند که برادر دوبرابر خواهر ارث ببرد. پس اگر همه مال او شش تومان باشد، سه تومان به شوهر و دو تومان به برادر و خواهر مادرى و یک تومان به برادر و خواهر پدر و مادرى مى‏دهند.

 مسأله 2845 - اگر میّت خواهر و برادر نداشته باشد، سهم ارث آنان را به اولادشان مى‏دهند و سهم برادرزاده و خواهرزاده مادرى به طور مساوى بین آنان قسمت مى‏شود و از سهمى که به برادرزاده و خواهرزاده پدرى یا پدر و مادرى مى‏رسد هر پسرى دو برابر دختر مى‏برد.

 مسأله 2846 - اگر وارث میّت فقط یک جدّ یا یک جدّه است، چه پدرى باشد یا مادرى، همه مال به او مى‏رسد و با بودن جدّ میّت، پدرِ جدّ او ارث نمى‏برد.

 مسأله 2847 - اگر وارث میّت فقط جدّ و جدّه پدرى باشد، مال سه قسمت مى‏شود، دو قسمت را جدّ و یک قسمت را جدّه مى‏برد و اگر جدّ و جدّه مادرى باشد، مال را به طور مساوى بین خودشان قسمت مى‏کنند.

 مسأله 2848 - اگر وارث میّت فقط یک جدّ یا جدّه پدرى و یک جدّ یا جدّه مادرى باشد مال سه قسمت مى‏شود، دو قسمت را جدّ یا جدّه پدرى و یک قسمت را جدّ یا جدّه مادرى مى‏برد.

 مسأله 2849 - اگر وارث میّت جدّ و جدّه پدرى و جدّ و جدّه مادرى باشد مال سه قسمت مى‏شود. یک قسمت آن را جدّ و جدّه مادرى به طور مساوى بین خودشان قسمت مى‏کنند و دو قسمت آن را به جدّ و جدّه پدرى مى‏دهند و جدّ دو برابر جدّه مى‏برد.

 مسأله 2850 - اگر وارث میّت فقط زن و جدّ و جدّه پدرى و جدّ و جدّه مادرى او باشد زن یک چهارم از او ارث مى‏برد، و یک قسمت از سه قسمت اصل مال را به جدّ و جدّه مادرى مى‏دهند که به طور مساوى بین خودشان قسمت مى‏کنند و بقیه را به جدّ و جدّه پدرى مى‏دهند و جدّ دو برابر جدّه مى‏برد و اگر وارث میّت شوهر و جدّ و جدّه باشد، شوهر نصف مال را مى‏برد و جدّ و جدّه به دستورى که در مسائل گذشته گفته شد، ارث خود را مى‏برند.

 مسأله 2851 - در اجتماع برادر یا خواهر یا برادرها و خواهرها با جدّ یا جدّه یا اجداد یا جدّات چند صورت است:

 اوّل اینکه هر یک از جدّ یا جدّه و برادر یا خواهر همه از طرف مادر باشند. در این صورت مال بین آنها بطور مساوى تقسیم مى‏شود، اگرچه از حیث ذکورت و انوثت مختلف باشند.

 دوم اینکه همه آنها از طرف پدر باشند. در این صورت مال بین آنها نیز بطور مساوى تقسیم مى‏شود در فرضى که همه ذکور یا همه اناث باشند. و اگر مختلف باشند پس هر یک مذکّرى دو مقابل مؤنّث مى‏برد.

 سوم اینکه هر یک از جدّ یا جدّه از طرف پدر باشد و برادر یا خواهر از طرف پدر و مادر باشد. حکم این صورت حکم صورت گذشته است، و دانسته شد که برادر یا خواهر پدرى میّت اگر با برادر یا خواهر پدرى و مادرى جمع شود، پدرى تنها ارث نمى‏برد.

 چهارم اینکه اجداد یا جدّات بعض از آنها پدرى باشد و بعضى مادرى، چه اینکه همه‏شان ذکور باشند یا اناث یا مختلف و برادرها یا خواهرها نیز چنین باشند. در این صورت از براى خویشان مادرى از برادرها و خواهرها و اجداد و جدّات یک سوم از ترکه است و بطور مساوى بین آنها تقسیم مى‏شود، اگرچه مختلف باشند از جهت ذکورت و انوثت، و از براى خویشان پدرى از آنها دو سوم از ترکه است که به هر مذکّرى دو مقابل مؤنّث داده مى‏شود، و اگر اختلاف بین آنها نباشد و همه ذکور و یا همه اناث باشند بطور مساوى بین آنها تقسیم مى‏شود.

 پنجم اینکه جدّ یا جدّه از طرف پدر با برادر یا خواهر از طرف مادر جمع شود. در این صورت برادر یا خواهر در فرضى که یکى باشد یک ششم از مال را مى‏برد و اگر متعدّد باشند یک سوم را بطور مساوى بینشان تقسیم مى‏نمایند و باقیمانده مال جدّ یا جدّه است و اگر جدّ و جدّه هر دو باشند جدّ دو مقابل جدّه مى‏برد.

 ششم اینکه جدّ یا جدّه از طرف مادر با برادر از طرف پدر جمع شود. در این صورت از براى جدّ یا جدّه یک سوم است اگرچه یکى باشد و دو سوم آن براى برادر است اگرچه نیز یکى باشد. و اگر با آن جدّ یا جدّه خواهر از طرف پدر باشد در صورتى که یکى باشد نصف را مى‏برد و اگر متعدّد باشد دوسوم را مى‏برند. و در هر صورت از براى جدّ و یا جدّه یک سوم است و بنابراین اگر خواهر یکى شد، یک ششم از ترکه زائد از فریضه مى‏ماند و احتیاط واجب در آن مصالحه است.

 هفتم اینکه اجداد یا جدّات بعض از آنها پدرى و بعض از آنها مادرى و با آنها برادر یا خواهر پدرى باشد چه اینکه یکى باشد یا متعدّد. در این صورت از براى جدّ یا جدّه مادرى یک سوم است و با تعدّد بطور مساوى بین آنها تقسیم مى‏شود اگرچه اختلاف داشته باشند از حیث ذکورت و انوثت، و از براى جدّ یا جدّه پدرى و برادر یا خواهر پدرى دوسوم باقى از ترکه است، و با اختلاف از حیث ذکورت و انوثت با تفاضل و بدون اختلاف بطور مساوى تقسیم مى‏شود. و اگر با آن اجداد یا جدّات برادر یا خواهر مادرى باشد از براى جدّ یا جدّه مادرى با برادر یا خواهر مادرى یک سوم است که بطور مساوى بین آنها تقسیم مى‏شود اگرچه از حیث ذکورت و انوثت اختلاف داشته باشند. و از براى جدّ و یا جدّه پدرى دو سوم است و بینشان در صورت اختلاف با تفاضل و الا بطور مساوى تقسیم مى‏شود.

 هشتم اینکه برادرها یا خواهرها بعض از آنها پدرى و بعض از آنها مادرى و با آنها جدّ و یا جدّه پدرى باشد. در این صورت از براى برادر یا خواهر مادرى یک‏ششم ترکه است اگر یکى باشد و یک سوم از آن است اگر متعدد باشد و بطور مساوى بین آنها تقسیم مى‏شود. و از براى برادر یا خواهر پدرى با جدّ یا جدّه پدرى باقى از آن ترکه است و بطور مساوى بین آنها تقسیم مى‏شود در صورتى که اختلاف از حیث ذکورت و انوثت نداشته باشند، و در صورت اختلاف به تفاضل بین آنها تقسیم مى‏شود. و اگر با آن برادرها یا خواهرها، جدّ یا جدّه مادرى باشد از براى جدّ یا جدّه مادرى با برادر یا خواهر مادرى تماماً یک سوم است و بطور مساوى بین آنها تقسیم مى‏شود، و از براى برادر یا خواهر پدرى دو سوم است و بین آنها در صورت اختلاف از حیث ذکورت و انوثت با تفاضل و در صورت عدم اختلاف بطور مساوى تقسیم مى‏شود.

ارث طبقه سوم‏

 مسأله 2852 - طبقه سوم عمو و عمّه و دایى و خاله و اولاد آنان است به تفصیلى که گفته شد، که اگر از طبقه اوّل و دوم کسى نباشد اینها ارث مى‏برند.

 مسأله 2853 - اگر وارث میّت فقط یک عمو یا یک عمّه است، چه پدر و مادرى باشد، یعنى با پدر میّت از یک پدر و مادر باشد، یا پدرى باشد یا مادرى، همه مال به او مى‏سد و اگر چند عمو یا چند عمّه باشند و همه پدر و مادرى، یا همه پدرى باشند، مال به طور مساوى بین آنان قسمت مى‏شود و اگر عمو و عمّه هر دو باشند و همه پدر و مادرى یا همه پدرى باشند عمو دو برابر عمّه مى‏برد مثلاً اگر وارث میّت دو عمو و یک عمّه باشد، مال را پنج قسمت مى‏کنند یک قسمت را به عمّه مى‏دهند و چهار قسمت را عموها به طور مساوى بین خودشان قسمت مى‏کنند.

 مسأله 2854 - اگر وارث میّت فقط چند عموى مادرى یا چند عمّه مادرى باشد مال بطور مساوى بین آنان قسمت مى‏شود، همچنین است اگر فقط چند عمو و عمّه مادرى داشته باشد.

 مسأله 2855 - اگر وارث میّت عمو و عمّه باشد و بعضى پدرى و بعضى مادرى و بعضى پدر و مادرى باشند، عمو و عمّه پدرى ارث نمى‏برند، پس اگر میّت یک عمو یا یک عمّه مادرى دارد، مال را شش قسمت مى‏کنند؛ یک قسمت را به عمو یا عمّه مادرى و بقیه را به عمو و عمّه پدر و مادرى مى‏دهند و عموى پدر و مادرى دو برابر عمّه پدر و مادرى مى‏برد و اگر هم عمو و عمّه مادرى دارد، مال را سه قسمت مى‏کنند؛ دو قسمت را به عمو و عمّه پدر و مادرى مى‏دهند و عمو دو برابر عمّه مى‏برد و یک قسمت را به عمو و عمّه مادرى مى‏دهند و مال بطور مساوى بین آنها قسمت مى‏شود.

 مسأله 2856 - اگر وارث میّت فقط یک دایى یا یک خاله باشد، همه مال به او مى‏رسد و اگر هم دایى و هم خاله باشد و همه پدر و مادرى، یا پدرى، یا مادرى باشند، مال به طور مساوى بین آنان قسمت مى‏شود و احتیاط آن است که در تقسیم با یکدیگر صلح کنند.

 مسأله 2857 - اگر وارث میّت فقط یک دایى، یا یک خاله مادرى و دایى و خاله پدر و مادرى و دایى و خاله پدرى باشد، دایى و خاله پدرى ارث نمى‏برند و مال را شش قسمت مى‏کنند، یک قسمت را به دایى یا خاله مادرى و بقیه را به دایى و خاله پدر و مادرى مى‏دهند که به طور مساوى بین خودشان قسمت کنند.

 مسأله 2858 - اگر وارث میّت فقط دایى و خاله پدرى و دایى و خاله مادرى و دایى و خاله پدر و مادرى باشد، دایى و خاله پدرى ارث نمى‏برند و باید مال را سه قسمت کنند، یک قسمت آن را دایى و خاله مادرى به طور مساوى بین خودشان قسمت نمایند و بقیه را به دایى و خاله پدر و مادرى بدهند که به طور مساوى بین خودشان قسمت کنند.

 مسأله 2859 - اگر وارث میّت یک دایى یا یک خاله و یک عمو یا یک عمّه باشد مال را سه قسمت مى‏کنند، یک قسمت را دایى یا خاله و بقیه را عمو یا عمّه مى‏برد.

 مسأله 2860 - اگر وارث میّت یک دایى یا یک خاله و عمو و عمّه باشد چنانچه عمو و عمّه پدر و مادرى یا پدرى باشند، مال را سه قسمت مى‏کنند، یک قسمت را دایى یا خاله مى‏برد و از بقیه، دو قسمت به عمو و یک قسمت به عمّه مى‏دهند، بنابراین اگر مال را نُه قسمت کنند سه قسمت را به دایى یا خاله و چهار قسمت را به عمو و دو قسمت را به عمّه مى‏دهند.

 مسأله 2861 - اگر وارث میّت یک دایى یا یک خاله و یک عمو یا یک عمّه مادرى و عمو و عمّه پدر و مادرى یا پدرى باشد، مال را سه قسمت مى‏کنند، یک قسمت آن را به دایى یا خاله مى‏دهند و دو قسمت باقیمانده را شش قسمت مى‏کنند، یک قسمت را به عمو یا عمّه مادرى و بقیه را به عمو و عمّه پدر و مادرى یا پدرى مى‏دهند و عمو دو برابر عمّه مى‏برد. بنابراین اگر مال را نُه قسمت کنند، سه قسمت را به دایى یا خاله و یک قسمت را به عمو یا عمّه مادرى و پنج قسمت دیگر را به عمو و عمّه پدر و مادرى یا پدرى مى‏دهند.

 مسأله 2862 - اگر وارث میّت یک دایى یا یک خاله و عمو و عمّه مادرى و عمو و عمّه پدر و مادرى یا پدرى باشد، مال را سه قسمت مى‏کنند یک قسمت را دایى یا خاله مى‏برد و دو قسمت باقیمانده را سه سهم مى‏کنند: یک سهم آن را به عمو و عمّه مادرى مى‏دهند که بطور مساوى بین خودشان تقسیم کنند و دو سهم دیگر را بین عمو و عمّه پدر و مادرى یا پدرى قسمت مى‏نمایند و عمو دو برابر عمّه مى‏برد بنابراین مال را نُه قسمت کنند؛ سه قسمت آن، سهم خاله یا دایى و دو قسمت سهم عمو و عمّه مادرى و چهار قسمت سهم عمو و عمّه پدر و مادرى یا پدرى مى‏باشد.

 مسأله 2863 - اگر وارث میّت چند دایى و چند خاله باشد که همه پدر و مادرى یا پدرى یا مادرى باشند و عمو و عمّه هم داشته باشد، مال سه سهم مى‏شود؛ دو سهم آن به دستورى که در مسأله پیش گفته شد، عمو و عمّه بین خودشان قسمت مى‏کنند و یک سهم آن را دایى‏ها و خاله‏ها به طور مساوى بین خودشان تقسیم مى‏نمایند.

 مسأله 2864 - اگر وارث میّت دایى یا خاله مادرى و چند دایى و خاله پدر و مادرى یا پدرى و عمو و عمّه باشد، مال سه سهم مى‏شود دو سهم آن را به دستورى که سابقاً گفته شد عمو و عمّه بین خودشان قسمت مى‏کنند، پس اگر میّت یک دایى یا یک خاله مادرى دارد، یک سهم دیگر آن را شش قسمت مى‏کنند، یک قسمت را به دایى یا خاله مادرى مى‏دهند و بقیه را به دایى و خاله پدر و مادرى یا پدرى مى‏دهند و به طور تساوى قسمت مى‏کنند، و اگر چند دایى مادرى یا چند خاله مادرى یا هم دایى مادرى و هم خاله مادرى دارد آن یک سهم را سه قسمت مى‏کنند، یک قسمت را دایى‏ها و خاله‏هاى مادرى به طور مساوى بین خودشان قسمت مى‏کنند و بقیه را به دایى و خاله پدر و مادرى یا پدرى مى‏دهند که به طور مساوى قسمت کنند.

 مسأله 2865 - اگر میّت عمو و عمّه و دایى و خاله نداشته باشد، مقدارى که به عمو و عمّه مى‏رسد، به اولاد آنان، و مقدارى که به دایى و خاله مى‏رسد، به اولاد آنان داده مى‏شود.

 مسأله 2866 - اگر عمو و عمّه و دایى و خاله خود میّت و اولاد آنان و اولاد اولاد آنان نباشند عمو و عمّه و دایى و خاله پدر و مادر میّت ارث مى‏برند، و اگر اینها نباشند اولادشان ارث مى‏برند و اگر اینها هم نباشند عمو و عمّه و دایى و خاله جدّ و جدّه میّت و اگر اینها هم نباشند اولادشان ارث مى‏برند.

 مسأله 2867 - اگر وارث میّت عمو و عمّه و دایى و خاله پدر و عمو و عمّه و دایى و خاله مادر او باشند، مال سه سهم مى‏شود یک سهم آن مال عمو و عمّه و دایى و خاله مادر میّت است به طور مساوى ولى احتیاط واجب در عمو و عمّه مادریِ مادرِ میّت آن است که با هم صلح کنند و دو سهم دیگر آن را سه قسمت مى‏کنند یک قسمت را دایى و خاله پدر میّت به طور مساوى بین خودشان قسمت مى‏نمایند و دو قسمت دیگر آن را به عمو و عمّه پدر میّت مى‏دهند و عمو دو برابر عمّه مى‏برد.

 مسأله 2868 - کسى که دو نسبت با میّت دارد از هر دو طرف ارث مى‏برد، مثل اینکه کسى هم شوهر میّت باشد و هم پسرعموى او، یا کسى هم پسرعموى پدرى باشد و هم پسردایى مادرى، مگر آن که دو نسبت در دو طبقه باشد، مثل اینکه هم برادر مادرى میّت باشد و هم پسرعمو، که فقط ارث برادر بودن را مى‏برد.