مسأله 2416 - اگر انسان مال خود
را به دیگرى بدهد و بگوید نزد تو امانت باشد و او هم قبول کند یا بدون این
که حرفى بزنند صاحب مال بفهماند که مال را براى نگهدارى به او مىدهد و او
هم به قصد نگهدارى کردن بگیرد باید به احکام ودیعه و امانتدارى که بعداً
گفته مىشود عمل نماید.
مسأله 2417 - امانتدار و کسى که
مال را امانت مىگذارد، باید هر دو بالغ و عاقل باشند، پس اگر انسان مالى
را پیش بچّه یا دیوانه امانت بگذارد، یا دیوانه و بچّه، مالى را پیش کسى
امانت بگذارد صحیح نیست، ولى امانت گذاشتن نزد بچّه ممیّز با اذن صاحب مال
در صورتى که ولىّ او اذن دهد جایز است.
مسأله 2418 - اگر از بچّه یا
دیوانه چیزى را به طور امانت قبول کند، باید آن را به صاحبش بدهد و اگر آن
چیز مال خود بچّه یا دیوانه است باید به ولىّ او برساند و چنانچه مال تلف
شود، باید عوض آن را بدهد، ولى اگر براى این که مال از بین نرود آن را از
بچّه گرفته چنانچه در نگهدارى آن کوتاهى نکرده باشد ضامن نیست.
مسأله 2419 - کسى که نمىتواند امانت را نگهدارى نماید، جایز نیست امانت را قبول کند، مگر آن که حال خود را به صاحب مال اظهار دارد.
مسأله 2420 - اگر انسان به صاحب
مال بفهماند که براى نگهدارى مال او حاضر نیست؛ چنانچه او مال را بگذارد و
برود و این شخص مال را برندارد و آن مال تلف شود، کسى که امانت را قبول
نکرده ضامن نیست ولى احتیاط مستحب آن است که اگر ممکن باشد آن را نگهدارى
نماید.
مسأله 2421 - کسى که چیزى را
امانت مىگذارد، هر وقت بخواهد مىتواند آن را پس بگیرد و کسى هم که امانت
را قبول مىکند، هر وقت بخواهد مىتواند آن را به صاحبش برگرداند.
مسأله 2422 - اگر انسان از
نگهدارى امانت منصرف شود و ودیعه را به هم بزند باید هرچه زودتر مال را به
صاحب آن یا وکیل یا ولىّ صاحبش برساند، یا به آنان خبر دهد که به نگهدارى
حاضر نیست و اگر بدون عذر مال را به آنان نرساند و خبر هم ندهد چنانچه مال
تلف شود، باید عوض آن را بدهد.
مسأله 2423 - کسى که امانت را
قبول مىکند، اگر براى آن، جاى مناسبى ندارد، باید جاى مناسب تهیه نماید و
طورى آن را نگهدارى کند که مردم نگویند در امانت خیانت کرده و در نگهدارى
آن کوتاهى نموده است و اگر در جایى که مناسب نیست بگذارد و تلف شود، حتّى
اگر تلف آسمانى باشد، باید عوض آن را بدهد.
مسأله 2424 - کسى که امانت را
قبول مىکند، اگر در نگهدارى آن کوتاهى نکند و تعدّى یعنى زیاده روى هم
ننماید و اتّفاقاً آن مال تلف شود، ضامن نیست ولى اگر به اختیار خودش آن را
در جایى بگذارد که گمان مىرود ظالمىبفهمد و آن را ببرد، چنانچه تلف شود
باید عوض آن را به صاحبش بدهد، مگر آن که جایى محفوظتر از آن نداشته باشد و
نتواند مال را به صاحبش یا به کسى که بهتر حفظ کند برساند که در این صورت
ضامن نیست.
مسأله 2425 - اگر صاحب مال براى
نگهدارى مال خود جایى را معیّن کند و به کسى که امانت را قبول کرده بگوید
که باید مال را در اینجا حفظ کنى و اگر احتمال هم بدهى که از بین برود
نباید آن را به جاى دیگر ببرى چنانچه امانتدار احتمال دهد که در آنجا از
بین برود و بداند چون آنجا در نظر صاحب مال براى حفظ بهتر بوده گفته است که
نباید از آنجا بیرون ببرى مىتواند آن را به جاى دیگر ببرد و اگر به آنجا
ببرد و تلف شود ضامن نیست. ولى اگر نداند به چه جهت گفته که به جاى دیگر
نبر، چنانچه بجاى دیگر ببرد و تلف شود، دو صورت دارد: اگر جایى که بُرده
بهتر از جاى معیّن شده بوده و تلف شده ضامن نیست، ولى اگر مساوى یا بدتر
بوده ضامن است.
مسأله 2426 - اگر صاحب مال براى
نگهدارى مال خود جایى را معیّن کند ولىبه کسى که امانت را قبول کرده نگوید
که آن را به جاى دیگر نبر، چنانچه امانتدار احتمال دهد که در آنجا از بین
مىرود باید آن را بجاى دیگرى که مال در آنجا محفوظتر است ببرد و چنانچه
مال در آن جاى اوّل تلف شود ضامن است مگر آن که صاحب مال هم احتمال تلف شدن
مال را در آنجا بدهد که در این صورت کسى که امانت را قبول کرده ضامن نیست.
مسأله 2427 - اگر صاحب مال
دیوانه شود کسى که امانت را قبول کرده باید فوراً امانت را به ولىّ او
برساند و یا به ولىّ او خبر دهد و اگر بدون عذر شرعى مال را به ولىّ او
ندهد و از خبر دادن هم کوتاهى کند و مال تلف شود، باید عوض آن را بدهد.
مسأله 2428 - اگر صاحب مال
بمیرد، امانتدار باید مال را به وارث او برساند یا به وارث او خبر دهد و
چنانچه مال را به وارث او ندهد و از خبر دادن هم کوتاهى کند و مال تلف شود
ضامن است، ولى اگر براى آن که مىخواهد بفهمد کسى که مىگوید من وارث
میّتم، راست مىگوید یا نه، یا میّت وارث دیگرى دارد یا نه، مال را ندهد و
از خبر دادن هم کوتاهى کند و مال تلف شود ضامن نیست.
مسأله 2429 - اگر صاحب مال بمیرد
و چند وارث داشته باشد کسى که امانت را قبول کرده باید مال را به همه ورثه
یا وکیل همه آنها بدهد، یا به کسى بدهد که همه آنان گرفتن مال را به او
واگذار کردهاند، پس اگر بدون اجازه دیگران تمام مال را به یکى از ورثه
بدهد ضامن سهم دیگران است.
مسأله 2430 - اگر کسى که امانت
را قبول کرده بمیرد، یا دیوانه شود وارث یا ولىّ او باید هرچه زودتر به
صاحب مال اطّلاع دهد، یا امانت را به او برساند.
مسأله 2431 - اگر امانتدار
نشانههاى مرگ را در خود ببیند چنانچه ممکن است باید امانت را به صاحب آن
یا وکیل او برساند و اگر ممکن نیست باید آن را به حاکم شرع بدهد و چنانچه
به حاکم شرع دسترسى ندارد، در صورتى که وارث او امین است و از امانت اطّلاع
دارد، لازم نیست وصیّت کند وگرنه باید وصیّت کند و شاهد بگیرد و به وصى و
شاهد، اسم صاحب مال و جنس و خصوصیّات مال و محلّ آن را بگوید.
مسأله 2432 - اگر امانتدار
نشانههاى مرگ را در خود ببیند و به وظیفهاى که در مسأله پیش گفته شد عمل
نکند، چنانچه آن امانت از بین برود باید عوضش را بدهد، اگرچه در نگهدارى آن
کوتاهى نکرده باشد و مرض او خوب شود، یا بعد از مدّتى پشیمان شود و وصیّت
کند.