مکان نمازگزار
مکان نمازگزار چند شرط دارد:
شرط اوّل: آن که مباح (غیر غصبى) باشد.
مسأله 862 - کسى که در ملک غصبى نماز مىخواند اگرچه روى فرش و تخت غیر غصبى باشد نمازش باطل است ولى نماز خواندن در زیر سقف غصبى و خیمه غصبى در صورتى که تصرّف در سقف و خیمه صدق نکند مانعى ندارد.
مسأله 863 - نماز خواندن در ملکى که منفعت آن مال دیگرى است بدون اجازه کسى که منفعت ملک، مال او مىباشد باطل است مثلاً در خانه اجارهاى اگر صاحب خانه یا دیگرى بدون اجازه کسى که آن خانه را اجاره کرده نماز بخواند، نمازش باطل است و همچنین است اگر در ملکى که دیگرى در آن حقّى دارد نماز بخواند، مثلاً اگر میّت وصیّت کرده باشد که ثلث مال او را به مصرفى برسانند، تا وقتى ثلث را جدا نکنند نمىشود در ملک او نماز خواند.
مسأله 864 - کسى که در مسجد نشسته، اگر دیگرى جاى او را غصب کند و در آنجا نماز بخواند بنابر احتیاط واجب باید دوباره نمازش را در محلّ دیگرى بخواند.
مسأله 865 - اگر در جایى که نمىداند غصبى است نماز بخواند و بعد از نماز بفهمد، یا در جایى که غصبى بودن آن را فراموش کرده نماز بخواند و بعد از نماز یادش بیاید، نماز او صحیح است مگر آن که خودش غصب کرده باشد که در این صورت به احتیاط واجب نمازش باطل است.
مسأله 866 - اگر بداند جایى غصبى است ولى نداند که در جاى غصبى نماز باطل است و در آنجا نماز بخواند، نماز او باطل مىباشد در صورتى که جاهل مقصّر باشد، یعنى در ندانستن مسأله کوتاهى کرده.
مسأله 867 - کسى که ناچار است نماز واجب را سواره بخواند، چنانچه وسیله نقلیه یا حیوان سوارى یا زین آن غصبى باشد نماز او باطل است و همچنین است اگر بخواهد در سفر، سواره نماز مستحبّى بخواند.
مسأله 868 - کسى که در ملکى با دیگرى شریک است اگر سهم او جدا نباشد، بنابر احتیاط واجب بدون اجازه شریکش نمىتواند در آن ملک تصرّف کند و نماز بخواند.
مسأله 869 - اگر با عین پولى که خمس و زکات آن را نداده ملکى بخرد، تصرّف او در آن ملک حرام و بنابر احتیاط واجب نمازش هم در آن باطل است، و همچنین است اگر به ذمّه بخرد و در موقع خریدن قصدش این باشد که از مالى که خمس یا زکاتش را نداده بدهد.
مسأله 870 - اگر صاحب ملک به زبان، اجازه نماز خواندن بدهد و انسان بداند که قلباً راضى نیست، نماز خواندن در ملک او باطل است. و اگر اجازه ندهد و انسان یقین کند که قلباً راضى است نماز صحیح است.
مسأله 871 - تصرّف در ملک میّتى که خمس یا زکات بدهکار است حرام و نماز در آن باطل است مگر آن که بدهکارى او را بدهند، یا بنا داشته باشند بدون مسامحه بپردازند.
مسأله 872 - تصرّف در ملک میّتى که به مردم بدهکار است، حرام و نماز در آن باطل است ولى تصرّفات جزئى که براى برداشتن میّت معمول است اشکال ندارد و نیز اگر بدهکارى او کمتر از مالش باشد و ورثه هم تصمیم داشته باشند که بدون مسامحه بدهى او را بدهند تصرّف اشکال ندارد.
مسأله 873 - اگر میّت قرض نداشته باشد ولى بعضى از ورثه او صغیر یا دیوانه یا غایب باشند، تصرّف در ملک او بدون اجازه ولىّ، حرام و نماز در آن باطل است ولى تصرّفات جزئى که براى برداشتن میّت معمول است اشکال ندارد.
مسأله 874 - نماز خواندن در مسافرخانه و حمّام و مانند اینها که براى واردین آماده است اشکال ندارد و اگر وثوق پیدا نشود که صاحبش راضى است مشکل است ولى در غیر این قبیل جاها، در صورتى مىشود نماز خواند که مالک آن اجازه بدهد، یا حرفى بزند که معلوم شود، براى نماز خواندن اذن داده است، مثل این که به کسى اجازه دهد در ملک او بنشیند و بخوابد، که از اینها فهمیده مىشود براى نماز خواندن هم اذن داده است.
مسأله 875 - در زمین بسیار وسیعى که از ده دور و چراگاه حیوانات است اگرچه صاحبانش راضى نباشند نماز خواندن و نشستن و خوابیدن در آن اشکال ندارد و در زمینهاى زراعتى هم که نزدیک ده است و دیوار ندارد اگرچه در مالکین آنها صغیر و دیوانه باشد نماز و عبور و تصرّفات جزئى اشکال ندارد، ولى اگر یکى از صاحبانش ناراضى باشد تصرّف در آن حرام و نماز باطل است.
شرط دوم:
مسأله 876 - مکان نمازگزار باید بى حرکت باشد و اگر بواسطه تنگى وقت یا جهت دیگر ناچار باشد در جایى که حرکت دارد، مانند اتومبیل و کشتى و قطار نماز بخواند، به قدرى که ممکن است باید در حال حرکت چیزى نخواند و اگر آنها از قبله به طرف دیگر حرکت کنند به طرف قبله برگردد.
مسأله 877 - نماز خواندن در اتومبیل و کشتى و قطار و مانند اینها، وقتى ایستادهاند مانعى ندارد.
مسأله 878 - روى خرمن گندم و جو و مانند اینها که نمىشود بى حرکت ماند نماز باطل است.
مسأله 879 - در جایى که به واسطه احتمال باد و باران و زیادى جمعیت و مانند اینها اطمینان ندارد که بتواند نماز را تمام کند، اگر به امید تمام کردن شروع کند اشکال ندارد و اگر به مانعى بر نخورد نمازش صحیح است و در جایى که ماندن در آن حرام است، مثلاً زیر سقفى که نزدیک است خراب شود باید نماز نخواند، ولى اگر خواند باطل نیست، و همچنین روى چیزى که ایستادن و نشستن روى آن حرام است، مثل فرشى که اسم خدا بر آن نوشته شده باید نماز نخواند ولى اگر خواند صحیح است.
شرط سوم:
آن که در جایى که سقف آن کوتاه است و نمىتواند در آنجا راست بایستد، یا به اندازهاى کوچک است که جاى رکوع و سجود ندارد، نماز نخواند و اگر ناچار شود که در چنین جایى نماز بخواند باید به قدرى که ممکن است قیام و رکوع و سجود را بجا آورد.
مسأله 880 - انسان باید رعایت ادب را بکند و جلوتر از قبر پیغمبر(ص) و امام(ع) نماز نخواند و چنانچه نماز خواندن بى احترامى باشد حرام است ولى نماز باطل نیست.
مسأله 881 - اگر در نماز چیزى مانند دیوار بین او و قبر مطهّر باشد که بىاحترامى نشود اشکال ندارد ولى فاصله شدن صندوق شریف و ضریح و پارچهاى که روى آن افتاده کافى نیست.
شرط چهارم:
آن که مکان نمازگزار اگر نجس است به طورى تر نباشد که رطوبت آن به بدن یا لباس او برسد ولى جایى که پیشانى را بر آن مىگذارد اگر نجس باشد در صورتى که خشک هم باشد نماز باطل است و احتیاط مستحب آن است که مکان نمازگزار اصلاً نجس نباشد.
مسأله 882 - در نماز، واجب است زن به اندازه یک وجب عقبتر از مرد بایستد، و اگر این فاصله را رعایت نکرده و زن برابر یا جلوتر از مرد بایستد، اگر هر دو با هم شروع در نماز نمایند، نماز هر دو باطل مىباشد و غیر این صورت نماز نفر دوم باطل است. و مستحب است که محل سجده زن کمى عقبتر از محل ایستادن مرد باشد.
مسأله 883 - اگر بین مرد و زن، دیوار یا پرده یا چیز دیگرى باشد نمازشان صحیح است.
شرط پنجم:
آن که جاى پیشانى نمازگزار از جاى زانوهاى او بیش از چهار انگشت بسته، پستتر یا بلندتر نباشد و احتیاط واجب آن است که از سر انگشتان پا هم بیشتر از این پست و بلندتر نباشد.
مسأله 884 - بودن مرد و زن نامحرم در جاى خلوت جایز نیست و احتیاط در نماز نخواندن در آنجا است لیکن اگر خواند نمازش باطل نیست.
مسأله 885 - نماز خواندن در جایى که تار و مانند آن استعمال مىکنند باطل نیست ولى گوش دادن به آن حرام است.
مسأله 886 - در خانه کعبه و بر بام آن نماز واجب خواندن مکروه است ولى در حال ناچارى مانع ندارد.
مسأله 887 - خواندن نماز مستحب در خانه کعبه و بر بام آن اشکال ندارد، بلکه مستحب است در داخل خانه مقابل هر رکنى دو رکعت نماز بخوانند.
جاهایى که نماز خواندن در آنها مستحب است
مسأله 888 - در شرع مقدّس اسلام بسیار سفارش شده است که نماز را در مسجد بخوانند و بهتر از همه مسجدها مسجد الحرام است و بعد از آن مسجد پیغمبر(ص) و بعد مسجد کوفه و بعد از آن مسجد بیت المقدّس و بعد از مسجد بیت المقدّس، مسجد جامع هر شهر و بعد از آن مسجد محلّه و بعد از مسجد محلّه، مسجد بازار است.
مسأله 889 - براى زنها نماز خواندن در خانه بهتر است، ولى اگر بتوانند کاملاً خود را از نامحرم حفظ کنند بهتر است در مسجد نماز بخوانند.
مسأله 890 - نماز در حرم امامان: مستحب، بلکه بهتر از مسجد است و نماز در حرم مطهّر حضرت امیرالمؤمنین(ع) برابر دویست هزار نماز است.
مسأله 891 - زیاد رفتن به مسجد و رفتن در مسجدى که نمازگزار ندارد مستحب است و همسایه مسجد اگر عذرى نداشته باشد، مکروه است در غیر مسجد نماز بخواند.
مسأله 892 - مستحب است انسان با کسى که از روى بىاعتنایى در مسجد حاضر نمىشود غذا نخورد و در کارها با او مشورت نکند و همسایه او نشود و از او زن نگیرد و به او زن ندهد.
جاهایى که نماز خواندن در آنها مکروه است
مسأله 893 - نماز خواندن در چند جا مکروه است و از آن جمله است: حمّام، زمین نمکزار، مقابل انسان، مقابل درى که باز است، در جادّه و خیابان و کوچه اگر براى کسانى که عبور مىکنند زحمت نباشد و چنانچه زحمت باشد حرام است ولى نماز باطل نیست، مقابل آتش و چراغ، در آشپزخانه و هر جا که کوره آتش باشد، مقابل چاه و چالهاى که محلّ بول باشد، روبروى عکس و مجسّمه چیزى که روح دارد، مگر آن که روى آن پرده بکشند، در اتاقى که جنب در آن باشد، در جایى که عکس باشد اگرچه روبروى نمازگزار نباشد، مقابل قبر، روى قبر و در قبرستان.
مسأله 894 - کسى که در محلّ عبور مردم نماز مىخواند، یا کسى روبروى اوست، مستحب است جلوى خود چیزى بگذارد و اگر چوب یا ریسمانى هم باشد کافى است.