نماز مسافر
مسافر باید نماز ظهر و عصر و عشا را با هشت شرط، شکسته بجا آورد یعنى دو رکعت بخواند:
شرط اوّل:
آن که سفر او کمتر از هشت فرسخ نباشد و هر فرسخ شش کیلومتر است که هشت فرسخ چهل و هشت کیلومتر مىباشد.
مسأله 1274 - کسى که رفتن و برگشتن او هشت فرسخ است، در صورتى باید نماز را شکسته بخواند که رفتن و برگشتن او هر کدام کمتر از چهار فرسخ نباشد، بنابراین اگر رفتن سه فرسخ و برگشتن پنج فرسخ باشد، باید نماز را تمام بخواند.
مسأله 1275 - اگر رفتن و برگشتن هر کدام کمتر از چهار فرسخ نباشد باید نماز را شکسته بخواند و روزه را نیز افطار کند چه همان روز و شب بخواهد برگردد یا غیر آن روز و شب.
مسأله 1276 - اگر سفر، مختصرى از هشت فرسخ کمتر باشد، یا انسان نداند که سفر او هشت فرسخ است یا نه، نباید نماز را شکسته بخواند و چنانچه شکّ کند که سفر او هشت فرسخ است یا نه، تحقیق لازم نیست و باید تمام بخواند، مگر اینکه به راحتى بتواند مقدار مسافت را بفهمد.
مسأله 1277 - مقدار مسافت را از راههاى مختلف مىتوان دریافت: نخست اینکه خودش اندازهگیرى کرده و یقین حاصل کند، دوم اینکه در میان مردم معروف باشد و سوم اینکه شخص مورد اعتمادى خبر دهد.
مسأله 1278 - کسى که یقین دارد سفر او هشت فرسخ است، اگر نماز را شکسته بخواند و بعد بفهمد که هشت فرسخ نبوده، باید آن را چهار رکعتى بجا آورد و اگر وقت گذشته بنابر احتیاط واجب قضا نماید، و همچنین است حکم در صورتى که از طریق معتبر مانند خبر دادن شخص مورد اعتماد مقدار مسافت را فهمیده باشد.
مسأله 1279 - کسى که یقین دارد سفرش هشت فرسخ نیست، یا شکّ دارد که هشت فرسخ هست یا نه، چنانچه در بین راه بفهمد که سفر او هشت فرسخ بوده، اگرچه کمى از راه باقى باشد، باید نماز را شکسته بخواند و اگر بعد از تمام خواندن نماز فهمید سفرش هشت فرسخ بوده، بنابر اقوى باید نماز را دوباره شکسته اعاده نماید و در صورتى که وقت گذشته باشد، باید بنابر احتیاط واجب، نماز را دوباره قضا نماید.
مسأله 1280 - اگر بین دو محلّى که فاصله آنها کمتر از چهار فرسخ است، چند مرتبه رفت و آمد کند، اگرچه روى هم رفته هشت فرسخ شود، باید نماز را تمام بخواند.
مسأله 1281 - اگر طفل ممیّزى که قصد سفر دارد در بین راه بالغ شود در صورتى که مجموع حرکت از ابتداى سفر هشت فرسخ باشد واجب است از زمان بلوغ نماز را شکسته بخواند.
مسأله 1282 - اگر محلّى دو راه داشته باشد، یک راه آن کمتر از هشت فرسخ و راه دیگر آن هشت فرسخ یا بیشتر باشد، چنانچه انسان از راهى که هشت فرسخ است به آنجا برود، باید نماز را شکسته بخواند و اگر از راهى که هشت فرسخ نیست برود، باید تمام بخواند.
مسأله 1283 - اگر شهر دیوار دارد، باید ابتداى هشت فرسخ را از دیوار شهر حساب کند و اگر دیوار ندارد باید از خانههاى آخر شهر حساب نماید.
شرط دوم:
آن که از اوّل مسافرت قصد هشت فرسخ را داشته باشد، یعنى بداند هشت فرسخ مىرود پس اگر به جایى که کمتر از هشت فرسخ است مسافرت کند و بعد از رسیدن به آنجا قصد کند جایى برود که با مقدارى که آمده هشت فرسخ شود، چون از اوّل قصد هشت فرسخ را نداشته، باید نماز را تمام بخواند. ولى اگر بخواهد از آنجا هشت فرسخ برود یا چهار فرسخ برود و به وطنش یا به جایى که مىخواهد ده روز بماند برگردد، به شرطى که هر کدام از رفت و برگشت از چهار فرسخ کمتر نباشد باید نماز را شکسته بخواند.
مسأله 1284 - کسى که نمىداند سفرش چند فرسخ است، مثلاً براى پیدا کردن گمشدهاى مسافرت مىکند و نمىداند که چه مقدار باید برود تا آن را پیدا کند، باید نماز را تمام بخواند. ولى در برگشتن، چنانچه تا وطنش یا جایى که مىخواهد ده روز در آن جا بماند، هشت فرسخ یا بیشتر باشد، باید نماز را شکسته بخواند. و نیز اگر در بین رفتن قصد کند که چهار فرسخ برود و برگردد، چنانچه هر کدام از رفتن و برگشتن از چهار فرسخ کمتر نباشد، باید نماز را شکسته بخواند.
مسأله 1285 - مسافر در صورتى باید نماز را شکسته بخواند که تصمیم داشته باشد هشت فرسخ برود، پس کسى که از شهر بیرون مىرود و مثلاً قصدش این است که اگر رفیق پیدا کند، سفر هشت فرسخى برود چنانچه اطمینان دارد که رفیق پیدا مىکند، باید نماز را شکسته بخواند و اگر اطمینان ندارد، باید تمام بخواند.
مسأله 1286 - کسى که قصد هشت فرسخ دارد، اگرچه در هر روز مقدار کمىراه برود وقتى به جایى برسد که نتواند مردم شهر را ببیند یا صداى اذان را بشنود، باید نماز را شکسته بخواند. ولى اگر در هر روز مقدار خیلى کمى راه برود که عرفاً نگویند مسافر است، باید نمازش را تمام بخواند و احتیاط مستحب آن است که هم شکسته و هم تمام بخواند.
مسأله 1287 - کسى که در سفر به اختیار دیگرى است، مانند خدمهاى که با کاروان مسافرت مىکند چنانچه بداند سفر او هشت فرسخ است، باید نماز را شکسته بخواند.
مسأله 1288 - کسى که در سفر به اختیار دیگرى است، اگر بداند یا گمان داشته باشد که پیش از رسیدن به چهار فرسخ از او جدا مىشود و بر مىگردد، باید نماز را تمام بخواند.
مسأله 1289 - کسى که در سفر به اختیار دیگرى است، اگر شکّ دارد که پیش از رسیدن به چهار فرسخ از او جدا مىشود یا نه، باید نماز را تمام بخواند. و نیز اگر شکّ او از این جهت است که احتمال مىدهد مانعى براى سفر او پیش آید، چنانچه احتمال او در نظر مردم بجا باشد باید نمازش را تمام بخواند.
شرط سوم:
آن که در بین راه از قصد خود برنگردد، پس اگر پیش از رسیدن به چهار فرسخ از قصد خود برگردد یا مردّد شود، باید نماز را تمام بخواند.
مسأله 1290 - اگر بعد از رسیدن به چهار فرسخ از مسافرت منصرف شود، چنانچه تصمیم داشته باشد که همانجا بماند یا بعد از ده روز برگردد، یا در برگشتن و ماندن مردّد باشد، باید نماز را تمام بخواند.
مسأله 1291 - اگر بعد از رسیدن به چهار فرسخ از مسافرت منصرف شود و تصمیم داشته باشد که برگردد باید نماز را شکسته بخواند.
مسأله 1292 - اگر براى رفتن به محلّى حرکت کند و بعد از رفتن مقدارى از راه بخواهد جاى دیگرى برود، چنانچه از محلّ اوّلى که حرکت کرده تا جایى که مىخواهد برود، به تنهایى یا به ضمیمه برگشت، هشت فرسخ باشد، باید نماز را شکسته بخواند.
مسأله 1293 - اگر بعد از طىّ چهار فرسخ مردّد شود که بقیه راه را برود یا نه و در موقعى که مردّد است چه راه برود یا راه نرود و بعد تصمیم بگیرد که بقیه راه را برود، باید تا آخر مسافرت نماز را شکسته بخواند.
مسأله 1294 - اگر پیش از آن که به هشت فرسخ برسد، مردّد شود که بقیه راه را برود یا نه و در موقعى که مردّد است مقدارى راه برود و بعد تصمیم بگیرد که هشت فرسخ دیگر برود، یا چهار فرسخ برود و برگردد تا آخر مسافرت باید نماز را شکسته بخواند.
مسأله 1295 - اگر پیش از آن که به هشت فرسخ برسد، مردّد شود که بقیه راه را برود یا نه و در موقعى که مردّد است مقدارى راه برود و بعد تصمیم بگیرد که بقیه راه را برود، چنانچه باقیمانده سفر او هشت فرسخ باشد یا چهار فرسخ باشد ولى بخواهد برود و برگردد باید نماز را شکسته بخواند. ولى اگر راهىکه پیش از مردّد شدن و راهى که بعد از آن مىرود روى هم هشت فرسخ باشد، بنابر احتیاط نماز را هم شکسته و هم تمام بخواند.
شرط چهارم:
آن که نخواهد پیش از رسیدن به هشت فرسخ، از وطن خود بگذرد، یا ده روز یا بیشتر در جایى بماند؛ پس کسى که مىخواهد پیش از رسیدن به هشت فرسخ، از وطنش بگذرد یا ده روز در محلّى بماند، باید نماز را تمام بخواند. حتى اگر تردید درگذر از وطن و قصد ده روز داشته باشد باز هم باید نماز را تمام بخواند.
مسأله 1296 - کسى که نمىداند پیش از رسیدن به هشت فرسخ از وطنش مىگذرد یا نه، یا ده روز در محلّى مىماند یا نه، باید نماز را تمام بخواند.
مسأله 1297 - کسى که مىخواهد پیش از رسیدن به هشت فرسخ، از وطنش بگذرد، یا ده روز در محلّى بماند و نیز کسى که مردّد است که از وطنش بگذرد، یا ده روز در محلّى بماند، اگر از ماندن ده روز یا گذشتن از وطن منصرف شود، باز هم باید نماز را تمام بخواند. ولى اگر باقیمانده راه هشت فرسخ باشد، یا چهار فرسخ باشد و بخواهد برود و برگردد، باید نماز را شکسته بخواند.
شرط پنجم:
آن که براى کار حرام سفر نکند و اگر براى کار حرامى مانند دزدى سفر کند، باید نماز را تمام بخواند. و همچنین است اگر خود سفر حرام باشد، مثل آن که ضررى که شرعاً اقدام بر آن حرام باشد، براى او داشته باشد، یا زن بدون اجازه شوهر سفرى برود که بر او واجب نباشد و موجب ضایع شدن حق شوهرش شود ولى اگر مثل سفر حج واجب باشد، باید نماز را شکسته بخواند.
مسأله 1298 - سفر غیر واجبى که اسباب اذیت پدر و مادر باشد حرام است و انسان باید در آن سفر نماز را تمام بخواند و روزه هم بگیرد.
مسأله 1299 - کسى که سفر او حرام نیست و براى کار حرام هم سفر نمىکند، اگرچه در سفر، معصیتى انجام دهد، مثلاً غیبت کند یا شراب بخورد، باید نماز را شکسته بخواند.
مسأله 1300 - اگر براى آن که کار واجبى را ترک کند مسافرت نماید نمازش تمام است، پس کسى که بدهکار است اگر بتواند بدهى خود را بدهد و طلبکار هم مطالبه کند، چنانچه در سفر نتواند بدهى خود را بدهد و براى فرار از دادن بدهى مسافرت نماید باید نماز را تمام بخواند ولى اگر به قصد ترک واجب مسافرت نکند، باید نماز را شکسته بخواند و احتیاط مستحب آن است که هم شکسته و هم تمام بخواند.
مسأله 1301 - اگر سفر او سفر حرام نباشد، ولى وسیله نقلیه او غصبى باشد یا در زمین غصبى مسافرت کند، نمازش شکسته است.
مسأله 1302 - کسى که با ظالم مسافرت مىکند، اگر ناچار نباشد و مسافرت او کمک به ظالم در ظلمش باشد، باید نماز را تمام بخواند و اگر ناچار باشد یا مثلاً براى نجات دادن مظلومى با او مسافرت کند، نمازش شکسته است.
مسأله 1303 - اگر به قصد تفریح و گردش مسافرت کند، حرام نیست و باید نماز را شکسته بخواند.
مسأله 1304 - اگر براى لهو و خوش گذرانى به شکار رود، نماز در زمان رفتن تمام است و در زمان برگشتن اگر به حدّ مسافت شرعى باشد نمازش قصر است و چنانچه براى تهیه معاش به شکار رود، نمازش شکسته است و اگر براى کسب و زیاد کردن مال برود، نمازش تمام است و احتیاط مستحب آن است که شکسته هم بخواند، ولى باید روزه بگیرد.
مسأله 1305 - کسى که براى معصیت سفر کرده، موقعى که از سفر برمىگردد اگر برگشتن او به حدّ مسافت شرعى باشد باید نمازش را شکسته بخواند، خواه توبه کرده باشد یا توبه نکرده باشد.
مسأله 1306 - کسى که سفر او سفر معصیت است، اگر در بین راه از قصد معصیت برگردد، چنانچه باقیمانده راه هشت فرسخ باشد، یا چهار فرسخ باشد و بخواهد برود و برگردد، باید نماز را شکسته بخواند.
مسأله 1307 - کسى که براى معصیت سفر نکرده، اگر در بین راه قصد کند که بقیه راه را براى معصیت برود، باید نماز را تمام بخواند ولى نمازهایى را که شکسته خوانده صحیح است.
شرط ششم:
آن که از صحرانشینهایى نباشد که در بیابانها گردش مىکنند و هر جا آب و خوراک براى خود و حشمشان پیدا کنند مىمانند و بعد از چندى به جاى دیگر مىروند و صحرانشینها در این مسافرتها باید نماز را تمام بخوانند.
مسأله 1308 - اگر یکى از صحرانشینها براى پیدا کردن منزل و چراگاه حیواناتشان سفر کند، چنانچه سفر او هشت فرسخ باشد، احتیاط واجب آن است که هم شکسته و هم تمام بخواند البته در صورتى که با بار و بنه مسافرت نکند و الّا تمام بخواند.
مسأله 1309 - اگر صحرانشین براى زیارت یا حج یا تجارت و مانند اینها مسافرت کند، باید نماز را شکسته بخواند به شرطى که عنوان خانه بدوش در این سفر بر او صدق نکند.
شرط هفتم:
آن که شغل او یا مقدّمه شغلش مسافرت نباشد، بنابراین شتردار و راننده و چوبدار و کشتیبان و مانند اینها، اگرچه براى بردن اثاثیه منزل خود مسافرت کنند باید نماز را تمام بخوانند.
مسأله 1310 - کسى که شغلش مسافرت است اگر براى کار دیگرى مثلاً براى زیارت یا حج مسافرت کند، باید نماز را شکسته بخواند. ولى اگر مثلاً شوفر، اتومبیل خود را براى زیارت کرایه بدهد و در ضمن خودش هم زیارت کند، باید نماز را تمام بخواند.
مسأله 1311 - کسى که شغل او مدیریت کاروان زیارتى و گردشگرى است چنانچه دائماً در حال سفر باشد به این صورت که ده روز در یک جا نمىماند باید نماز را تمام بخواند.
مسأله 1312 - کسى که در مقدارى از سال شغلش مسافرت است، مثل رانندهاى که فقط در تابستان یا زمستان کار مىکند باید در سفرى که مشغول به کارش هست نماز را تمام بخواند.
مسأله 1313 - راننده و دوره گردى که در دو سه فرسخى شهر رفت و آمد مىکند، چنانچه اتّفاقاً سفر هشت فرسخى برود، باید نماز را شکسته بخواند.
مسأله 1314 - کسى که شغل یا مقدّمه شغلش مسافرت است اگر ده روز یا بیشتر در وطن خود بماند، چه از اوّل قصد ماندن ده روز را داشته باشد، چه بدون قصد بماند، باید در سفر اوّلى هم که بعد از ده روز مىرود، نماز را تمام بخواند؛ غیر از راننده که احتیاط مستحب در جمع است.
مسأله 1315 - کسى که شغل یا مقدّمه شغلش مسافرت است، اگر در غیر وطن خود با قصد، ده روز بماند در سفر اوّلى هم که بعد از ده روز مىرود باید نماز را تمام بخواند گرچه احتیاط مستحب در جمع است.
مسأله 1316 - کسى که شغلش مسافرت است، اگر شکّ کند که در وطن خود یا جاى دیگر ده روز مانده یا نه، باید نماز را تمام بخواند.
مسأله 1317 - کسى که در شهرها سیاحت مىکند و براى خود وطنى اختیار نکرده، باید نماز را تمام بخواند.
مسأله 1318 - کسى که شغلش مسافرت نیست، اگر مثلاً در شهرى یا در دهىجنسى دارد که براى حمل آن مسافرتهاى پى در پى مىکند، باید نماز را شکسته بخواند.
مسأله 1319 - کسى که از وطنش صرف نظر کرده و مىخواهد وطن دیگرى براى خود اختیار کند، اگر شغلش مسافرت نباشد باید در مسافرت نماز را شکسته بخواند.
شرط هشتم
آن که به حدّ ترخّص برسد یعنى از وطنش به قدرى دور شود که مردم شهر را نبیند و آنها هم او را نبینند یا صداى اذان آن را نشنود ولى باید در هوا، غبار یا چیز دیگرى نباشد که مانع دیدن شود.
مسأله 1320 - مسافرى که به وطنش برمىگردد، وقتى به جایى برسد که بتواند مردم شهر را ببیند، باید نماز را تمام بخواند ولى مسافرى که مىخواهد ده روز در محلّى بماند، وقتى به جایى برسد که بتواند مردم شهر را ببیند، بنابر احتیاط مستحب باید نماز را تأخیر بیندازد تا به منزل برسد، یا نماز را هم شکسته و هم تمام بخواند.
مسأله 1321 - اگر به قدرى دور شود که نداند صدایى را که مىشنود صداى اذان است یا صداى دیگرى، باید نماز را شکسته بخواند. ولى اگر بفهمد اذان مىگویند و کلمات آن را تشخیص ندهد، باید تمام بخواند.
مسأله 1322 - اگر به قدرى دور شود که اذان خانهها را نشنود ولى اذان شهر را که معمولاً در جاى بلند بدون بلندگو مىگویند بشنود، نباید نماز را شکسته بخواند.
مسأله 1323 - اگر به جایى برسد که اذان شهر را که معمولاً در جاى بلند مىگویند نشنود ولى اذانى را که در جاى خیلى بلند مىگویند بشنود، باید نماز را شکسته بخواند.
مسأله 1324 - اگر چشم یا گوش او یا صداى اذان، غیر معمولى باشد، در محلّى باید نماز را شکسته بخواند که چشم معمولى مردم شهر را نبیند و گوش معمولى صداى اذان معمولى را نشنود.
مسأله 1325 - اگر بخواهد در محلّى نماز بخواند که شکّ دارد به حدّ ترخّص یعنى جایى که مردم شهر را نبیند و مردم هم او را نبینند، رسیده یا نه، باید نماز را تمام بخواند. و در موقع برگشتن اگر شکّ کند که به حدّ ترخّص رسیده یا نه، باید شکسته بخواند. و چون در بعضى موارد اشکال پیدا مىکند باید یا آنجا نماز نخواند یا هم شکسته و هم تمام بخواند.
مسأله 1326 - مسافرى که در سفر از وطن خود عبور مىکند، وقتى به جایىبرسد که مردم وطن خود را ببیند یا صداى اذان آنها را بشنود، باید نماز را تمام بخواند.
مسأله 1327 - مسافرى که در بین مسافرت به وطنش رسیده، تا وقتى در آنجا هست باید نماز را تمام بخواند، ولى اگر بخواهد از آنجا هشت فرسخ برود، یا چهار فرسخ برود و چهار فرسخ برگردد، وقتى به جایى برسد که مردم وطن را نبیند یا صداى اذان آنهارا نشنود، باید نماز را شکسته بخواند.