س ]1366[ - اگر فیش حج متوفّى به مبلغ زیادى در بازار خریدارى شود و به کمتر از آن مبلغ مى‏توان براى میت نایب گرفت، آیا مى‏توان از آن فیش براى رفتن به حج استفاده کرد در حالى که مازاد قیمت آن متعلّق به ورثه است و در صورتى که میّت وارث صغیر داشته باشد چطور؟

 ج - در فرض سؤال، بدون اذن همه ورثه نمى‏توان از فیش براى حج استفاده کرد، مگر اینکه میّت وصیت کرده باشد که با آن فیش شخص خاصى به حج رود که در این صورت ما به التفاوت (قیمت فیش حج و مبلغ نیابت) از ثلث مال میّت حساب مى‏شود.

س ]1367[ - کسانى که با فیش حج میّت و به نیابت از وى به حجّ مى‏روند اگر خود نیز تمام شرایط استطاعت را دارا باشند به جز باز بودن راه که آنهم با فیش حجّ میت حاصل شده است در صورتى که بتوانند مثلاً در مدینه یا جدّه (قبل از میقات) براى متوفّى نایب بگیرند و خودشان حجّ واجب خود را انجام دهند تکلیف چیست؟

 ج - اگر بتواند ورثه میّت را راضى کند که با آن فیش براى خود حج بجا آورد (ولو با پرداخت مبلغى به آنها) و براى میّت نائب بگیرد، اشکالى ندارد.

س ]1368[ - در فرض سؤال قبل، اگر میت یکى از ورثه را (مثلاً پسر بزرگ خود را) براى انجام حجّ مشخص کرده باشد یا تمام ورثه اتفاق کنند که یکى از آنها از طرف میت به حجّ برود تکلیف او چیست؟

 ج - در صورتى که میّت وصیت به یکى از ورثه کرده باشد، باید حج را براى میّت بجا آورد و خودش مستطیع نمى‏باشد، ولى اگر توافق ورثه بر یکى از آنها باشد که بجاى میّت حج بجا آورد، مصداق مسأله قبل مى‏باشد.

س ]1369[ - کسى که در فاصله کمتر از یک ماه که عمره مفرده انجام داده و به مدینه برگشته و بار دیگر قصد رفتن به مکه دارد، آیا مى‏تواند بدون احرام از میقات بگذرد و عمره مفرده نیز بجا آورد؟

 ج - اگر در همان ماه قمرى که عمره مفرده بجا آورده قصد رفتن به مکّه را دارد مى‏تواند بدون محرم شدن از میقات بگذرد و وارد مکّه شود. امّا اگر به ماه قمرى جدید وارد شده است باید براى رفتن به مکّه محرم شود.

س ]1370[ - آیا نجاست معفوّ در نماز در طواف نیز معفو است؟ و حکم محمول متنجّس در طواف چیست؟

 ج - نجاست معفوّ در نماز، بنابر احتیاط واجب در طواف معفوّ نیست، امّا محمول متنجّس در طواف اشکالى ندارد.

س ]1371[ - شخصى از میقات براى انجام عمره تمتّع محرم شده و اعمال عمره را نیز به پایان برده و عمداً یا اضطراراً بین الاحرامین از مکه خارج شده است بدون آن که به احرام حجّ محرم شود و مثلاً به مدینه آمده و بار دیگر به قصد مکه از میقات مى‏گذرد وظیفه او نسبت به احرام در میقات یا گذشتن از میقات بدون احرام چیست؟

 ج - اگر در همان ماه قمرى که عمره تمتّع را بجا آورده بخواهد از میقات به قصد رفتن به مکّه عبور کند نیاز به احرام جدید نمى‏باشد، امّا اگر ماه قمرى جدید است باید دوباره محرم شود.

س ]1372[ - کسى که در انجام حج بلدى نیابت دارد چه مقدار از مستحبّات مدینه و مکه را باید به نیابت از منوب عنه انجام دهد؟

 ج - اگر در عقد اجاره امورى ذکر شده باید بر طبق عقد اجاره عمل کند و الّا اطلاق عقد اجاره در انجام مستحبّات مکّه و مدینه انصراف به عرف متشرّعه دارد و آنچه معمولاً مردم در انجام حج از مستحبات بجا مى‏آورند باید بجا آورد.

س ]1373[ - کسى که در انجام حج بلدى نیابت دارد آیا در برگشت از سفر حجّ نیز باید به شهر منوب عنه برگردد یا لزومى ندارد؟

 ج - لازم نیست.

س ]1374[ - خوردن نعناء و سایر سبزیهاى خوشبو در حال احرام چه حکمى دارد؟

 ج - اشکالى ندارد و احتیاط مستحب آن است که آن را نبوید.

س ]1375[ - شخصى در میقات براى عمره تمتّع محرم شده است و پس از احرام و قبل از سایر اعمال دستگیر و زندانى شده و پس از گذشت ایّام تشریق او را آزاد کرده‏اند ولى در زمان صدّ به وظیفه مصدود عمل نکرده حال یا جاهل به مسأله بوده یا نمى‏توانسته عمل کند ولى اکنون مى‏تواند عمره مفرده انجام دهد وظیفه او براى خروج از احرام چیست و در صورتى که نتواند عمره مفرده انجام دهد تکلیفش چیست؟

 ج - در صورت امکان، بنا بر احتیاط واجب بین وظیفه مصدود و انجام عمره مفرده جمع کند.

س ]1376[ - شخصى اعمال عمره تمتّع را به پایان برده و اکنون نمى‏تواند حجّ تمتّع بجا آورد مثلاً براى خدمت به حجاج از سوى سازمان حجّ و زیارت به حجّ آمده و اکنون سازمان مذکور او را مأمور کرده که در ایام تشریق در مکه بماند وظیفه‏اش چیست؟

 ج - در صورت اضطرار، احتیاط واجب آن است که عمره تمتّع را عمره مفرده قرار دهد و طواف نساء را بجا آورد. امّا تحقق اضطرار به صرف مأموریت مذکور مشکل است.

س ]1377[ - آوردن خاک، ریگ و سنگ از عرفات، مشعرالحرام، منى، صفا، مروه، یا منطقه حرم چه حکمى دارد؟ و چنانچه عمداً یا جهلاً آورده باشد برگرداندن آن واجب است یا نه؟

 ج - از صفا و مروه جایز نمى‏باشد و از غیر آن دو اشکالى ندارد. و در هر صورت برگرداندن آنها لازم نمى‏باشد، ولى بطور کلّى لازم است مؤمنین از این قبیل اعمال پرهیز کنند.

س ]1378[ - شخصى که کودک را در بغل گرفته و طواف مى‏دهد آیا باید شانه چپ کودک نیز به طرف کعبه باشد؟

 ج - تا حدّ امکان، طورى او را طواف دهد که عرفاً طرف چپ کودک به طرف کعبه باشد.

س ]1379[ - کودکى را که محرم کرده‏اند و طواف مى‏دهند آیا طهارت بدن و لباس کودک در حال طواف لازم است، و چنانچه قبل از طواف او را تطهیر کنند براى یک طواف کافى است و وارسى بین طواف لازم نیست؟

 ج - بنا بر احتیاط واجب به مقدار ممکن رعایت طهارت او را بکنند ولى وارسى لازم نیست.

س ]1380[ - خواهشمند است بفرمایید آیا زائرین ایرانى بیت اللَّه الحرام در موسم حجّ و یا عمره مى‏توانند از میقات حدیبیّه محرم شوند؟ و آیا حدیبیّه نیز مانند سایر مواقیت از قبیل میقات شجره و جحفه مى‏باشد یا خیر؟

 ج - میقات عمره تمتّع یکى از مواقیت پنجگانه معروفه است و در صورت عدم عبور از آنها، لازم است از محاذى یکى از آنها محرم شود. لذا کسانى که براى حج تمتّع از جدّه به مکّه مى‏روند باید به جُحفه یا یکى از مواقیت معروفه بروند و از آنجا محرم شوند و الّا از محاذى یکى از آنها محرم بشوند و در غیر این صورت احرام عمره تمتّع صحیح نیست. امّا میقات عمره مفرده، اضافه بر مواقیت پنجگانه معروفه، «ادنى الحل» نیز مى‏باشد، ولى افضل این است که در «حُدَیْبیه» یا «جِعرانه» یا «تَنعیم» محرم شوند. امّا کسى که قصد رفتن به مکه را براى بجا آوردن عمره مفرده دارد و از مواقیت پنجگانه عبور مى‏کند باید از همان مواقیت محرم شود و اگر چنین نکرد مرتکب معصیت شده، ولى در صورتى که از ادنى الحل یا حدیبیه یا جعرانه یا تنعیم محرم شود احرام و عمره‏اش صحیح است. بنابراین افرادى که از جدّه براى عمره مفرده به مکّه مى‏روند چون از مواقیت پنجگانه و محاذى آنها عبور نمى‏کنند مى‏توانند از ادنى الحل یا حدیبیه یا جعرانه یا تنعیم محرم شوند و معصیتى هم مرتکب نشده‏اند.

س ]1381[ - گاهى اوقات امام جماعت اهل سنت در نماز سوره سجده را مى‏خواند و نمازگزاران در اثناى قرائت به سجده مى‏روند و بر مى‏خیزند،

 اولاً: تکلیف چیست؟

 ثانیاً: اگر کسى عمداً یا جهلاً یا سهواً سجده را ترک کرد نمازش چه حکمى دارد؟ و اگر ندانسته به رکوع رفت و سپس سجده و دوباره به قیام برگشت تکلیف چیست؟

 ج - در سجده هم با آنها تبعیت کند و در جمیع فروض مسأله نماز را اعاده کند.

س ]1382[ - کسى که براى عمره مفرده ثبت نام کرده در حالى که بردن او به عمره قطعى بوده و براى رفتن نیز ناچار مى‏بایست پولى به حساب بریزد ولى در سال بعد نوبت او شد و به عمره مشرف خواهد شد آیا سرِ سال خمس به این پول که به حساب سازمان حجّ و زیارت واریز شده خمس تعلّق مى‏گیرد یا نه؟

 ج - در فرض مذکور، باید خمس پول را بدهد مگر اینکه دیگر نتواند پول را از سازمان حج و زیارت پس بگیرد، که در این صورت خمس ندارد.

س ]1383[ - مَس کردن القاب ائمّه اطهار مثل «رضا»، «جواد» و «هادى» بدون وضو چه حکمى دارد؟

 ج - مسّ آنها بدون وضو اشکالى ندارد.

س ]1384[ - کودک ممیّزى را را ولى او به سعى مى‏برد مثلاً در کالسکه سوار است و خواب است آیا لازم است در ابتداى سعى او را براى نیت بیدار کند، و چنانچه در آغاز بیدار باشد و در بین راه خواب برود چه حکمى دارد؟

 ج - سعى از عبادات است و سعى در حال خواب صحیح نیست و باید او را بیدار کند و آنچه در حالت خواب بجا آورده اعاده کند.

س ]1385[ - در ایّام عمره که جمیعت کمترى در نماز جماعت مسجدالحرام شرکت مى‏کنند امام مقابل در کعبه یا کنار مقام ابراهیم به نماز مى‏ایستد و چند صف دور کعبه تشکیل مى‏شود و بقیه جمعیت داخل شبستانها هستند و اتصال صفوف برقرار نیست آیا لازم است شیعیان به هنگام شرکت در نماز جماعت مسجد الحرام اتصال صفوف را مراعات کنند و یا به همان مقدارى که آنان نماز را صحیح مى‏دانند کافى است، به علاوه بانوان را داخل حیاط راه نمى‏دهند و اتصال آنها به ناچار قطع است تکلیف چیست؟

 ج - اقتدا به آنها صورى است و باید قرائت را خودش ولو آهسته بخواند.

س ]1386[ - شخصى از روى جهل به مسأله در فرودگاه جده براى عمره مفرده محرم مى‏شود و پس از انجام طواف و نماز و سعى متوجه مى‏شود که مى‏بایست به یکى از مواقیت برود تکلیف او در این صورت چیست؟

 ج - در فرض سؤال، عمره باطل است و تکلیفى فعلاً ندارد، و چنانچه عمره به جهتى بر او واجب بوده است یا بخواهد یک عمره مستحبى انجام دهد باید به یکى از مواقیت پنجگانه یا ادنى الحل برود و محرم شود و عمره را بجا آورد.

س ]1387[ - پوشیدن دمپایى دوخته براى مرد محرم چه حکمى دارد؟

 ج - در صورتى که مقداى روى پا باز باشد اشکالى ندارد.

س ]1388[ - به مچ بستن ساعتى که بند آن دوخته است چه حکمى دارد؟

 ج - اشکالى ندارد.

س ]1389[ - آیا بجز غسل مستحبّى براى رفتن به مسجد الحرام غسل دیگرى براى طواف مستحب است؟ و در صورت وجود چنین استحبابى آیا یک غسل به نیت هر دو کافى است؟

 ج - براى داخل شدن به مسجد الحرام و همچنین طواف، غسل مستحب است و یک غسل به نیت هر دو کفایت مى‏کند.

س ]1390[ - شخصى پس از استقرار وجوب حجّ دیوانه شد وظیفه ولى نسبت به حجّ او چیست؟

 ج - تا زنده است ولىّ او تکلیفى ندارد و پس از مردن وى از ترکه‏اش براى او حج مى‏گیرد.

س ]1391[ - شخصى که کارمند سازمان حجّ و زیارت است و به علت مأموریت شغلى ممکن است از مکه خارج شود مثلاً به مدینه برگردد ولى یقین به این امر ندارد آیا وقت احرام در میقات مى‏تواند به نیت عمره تمتع محرم شود؟

 ج - مى‏تواند به نیت عمره تمتّع محرم شود، و اگر از مکّه بخواهد خارج شود احکام خروج از مکّه را باید رعایت نماید.

س ]1392[ - شرایط لباس احرام بانوان چیست؟

 ج - زنان مى‏توانند در لباس معمولى خودشان محرم شوند مشروط به اینکه نجس نباشد، و زربافت نیز نباشد، و به احتیاط واجب حریر خالص نباشد و از اجزاى حیوانات درنده بلکه به احتیاط واجب از اجزاى حیوانات حرام گوشت نیز نباشد.

س ]1393[ - شخصى در مدینه منوّره دیگرى را اجیر مى‏کند که براى پدر وى حجّ میقاتى بجا آورد ولى مشخص نکرده است که از مسجد شجره محرم شود یا از میقاتهاى دیگر آیا اجیز مى‏تواند از مسجد شجره به نیت عمره مفرده محرم شود و پس از آن به جحفه یا قرن المنازل برود و براى عمره تمتع استیجارى محرم شود؟

 ج - در صورتى که قرینه‏اى براى احرام بستن از مسجد شجره نباشد مى‏تواند به آنچه در فرض سؤال گفته شده عمل نماید.

س ]1394[ - شخصى در پایان یکى از اشواط طواف آن را رها کرده و لحظه‏اى استراحت مى‏کند و هنگامى که براى تکمیل آن بر مى‏گردد شک مى‏کند پنجم بوده یا ششم تکلیفش چیست؟

 ج - چنانچه طواف واجب بوده باطل است و باید آن را اعاده نماید.

س ]1395[ - شخصى در یکى از اشواط گامهایى را در اثر فشار جمعیت بى اختیار پیموده و به همان نحو ادامه داده و طواف را پایان برده است اکنون که مسأله را فرا گرفته نه جاى آن مقدار را مى‏داند و نه شوط را تکلیف چیست؟

 ج - حرکت غیر اختیارى در فرض سؤال همراه با قصد طواف اشکالى ندارد و طواف صحیح است.

س ]1396[ - اگر در بین طواف نداند چند شوط به جا آورده وظیفه‏اش چیست؟

 ج - شک در عدد اشواط طواف واجب موجب بطلان آن است.

س ]1397[ - انجام یک عمره مستحبى به نیت خود و به نیابت تبرّعى از دیگران صحیح است یا نه؟

 ج - صحیح است.

س ]1398[ - شخصى عمره مفرده‏اى به نیابت از پدرش انجام داده و روز بعد به نیابت مادرش محرم مى‏شود در اثناى آن متوجه مى‏شود که در عمره اول طواف و نماز آن را بدون وضو انجام داده است وظیفه او در این صورت چیست؟

 ج - طواف و نماز عمره اول را اعاده کند و پس از آن احتیاطاً تمام اعمال عمره مفرده را به نیت ما فى الذمه بجا آورد.

س ]1399[ - یکى از کارمندان سازمان حجّ و زیارت که بیش از یک ماه در مکه بوده و همین مدت از عمره قبلى او گذشته براى کارى به جده مى‏رود و در برگشت بدون احرام وارد مکه شده است وظیفه‏اش چیست؟

 ج - داخل شدن به مکّه بدون احرام در ماه قمرى جدید که قبلاً در آن ماه محرم نشده، جایز نمى‏باشد ولى اگر بدون احرام داخل شد تکلیفى ندارد و در صورت عالم بودن به مسأله معصیت کرده است.

م ]1400[ - تقلید میّت ابتداءً جایز نمى‏باشد ولى باقى ماندن بر تقلید میّت اشکالى ندارد به شرط اینکه بقاء بر تقلید میّت به اجازه مجتهد زنده باشد و شخصى که در بعضى از مسائل به فتواى مجتهدى عمل کرده، پس از مردن آن مجتهد مى‏تواند در همان مسائل بر تقلید او باقى باشد.

م ]1401[ - اگر مسائلى را از مجتهد میّت یاد گرفته و بنا داشته که عمل کند، چنانچه عمل نکرده باشد یا شک در عمل کردن دارد در صورت بقاء بر تقلید میت، نمى‏تواند در آن مسائل باقى بر تقلید میت باشد.

م ]1402[ - شخصى که مقلد مرجعى بوده و بعد از وفات او به اجازه مجتهد زنده بر تقلید میّت باقى مانده ولى در بعضى از مسائل از مجتهد زنده تقلید کرده و از مجتهد اول عدول کرده، بعد از وفات مجتهد دوم نمى‏تواند در مسائلى که از مجتهد اول عدول کرده دوباره از او تقلید کند ولى مى‏تواند در آن مسائل بر تقلید مجتهد دوم باقى بماند.

م ]1403[ - اگر انسان به فتواى مجتهدى عمل کرد بهتر است بر تقلید او باقى بماند، مگر اینکه مجتهد دیگر اعلم از مجتهد اول شود و که در این صورت بهتر است به فتواى مجتهد اعلم رجوع کند.