و در آن چند مسأله است:

(873)م - واجب است بعد از آنکه سعى کرد تقصیر کند، یعنى‏قدرى از ناخنها یا قدرى از موى سر یا شارب یا ریش را بزند، و بهتر آن است که اکتفا به زدن ناخن نکند، و از موى هم قدرى بزند، بلکه موافق احتیاط است، و تراشیدن سر در تقصیر کفایت نمى‏کند بلکه حرام است. و اگر عمداً چنین کرده باید یک گوسفند کفّاره بدهد.

(874)م - تقصیر نیز از عبادات است و باید با نیّت پاک و خالى از قصد غیر اطاعت خدا بیاورد و اگر ریا کند موجب باطل شدن عمره‏اش مى‏شود مگر آنکه جبران کند.

(875)م - اگر تقصیر را فراموش کند تا وقتى که احرام حج را ببندد عمره‏اش صحیح است و مستحب است فدیه یک گوسفند، و احتیاط آن است که فدیه بدهد. (و تقصیر کند)

(876)م - اگر عمداً تقصیر را ترک کند تا احرام بستن براى حج، عمره او باطل مى‏شود بنابر اقوى، و ظاهراً حج او حج افراد شود، و باید پس از تمام کردن حج افراد عمره مفرده بجا آورد و بنا بر احتیاط مستحب در سال بعد حج تمتّع بجا آورد.

(877)م - عمره تمتّع، طواف نساء ندارد.

(878)م - بعد از آنکه شخص مُحرم در عمره تمتّع تقصیر کرد حلال مى‏شود بر او به غیر از تراشیدن سر هر چه حرام شده بود بر او به واسطه احرام حتّى‏نزدیکى با زن.

مسائل متفرّقه تقصیر

و احکام بین عمره و حجّ تمتّع‏

(879)م - در تقصیر، کندن مو کافى نیست بلکه میزان، کوتاه کردن است به هر وسیله‏اى باشد و اکتفا به کوتاه کردن موى زیر بغل و نحو آن مشکل است و احوط در تقصیر، گرفتن ناخن یا چیدن ریش یا شارب یا موى سر است.

(880)س - آیا کسى که تقصیر او محکوم به بطلان است و بعد از آن محرّمات احرام را بجا آورده و جاهل به مسأله بوده کفّاره دارد یا خیر؟

ج - با جهل کفّاره ندارد مگر در صید به تفصیلى که در کتب ذکر شده است.

(881)س - کسى که بعد از سعى در عمره تمتّع تقصیر کرد، بعد به شک افتاد که آیا تقصیرى که کردم صحیح است یا نه، آیا اشکال دارد یا نه؟

 ج - اگر در حال عمل عالم به مسأله و ملتفت بوده، اشکال ندارد.

(882)س - یکى از خدمه کاروانها به احرام عمره مفرده از میقات مُحرم مى‏شود و به مکّه مى‏آید و طواف و نماز آن و سپس سعى بین صفا و مروه را به همان عنوان بجا مى‏آورد، ولى براى تقصیر، گمان مى‏کرد کندن مو کافى است و چند نخ مو را به عنوان تقصیر کَند و به حساب خودش از احرام خارج شد، سپس براى عمره تمتّع که وظیفه‏اش بود به میقات رفت و مُحرم شد و به مکّه آمد و کلّیه اعمال، از طواف تا تقصیر را، انجام داد. اعمالش چگونه است و در آینده وظیفه‏اش چیست؟

ج - کندن مو در تقصیر کافى نیست، و عمره تمتّع او صحیح نیست مگر آنکه قبل از احرام براى آن، از احرام عمره مفرده با تقصیر صحیح خارج شود.

(883)س - اگر کسى تقصیر عمره مفرده را فراموش کرد، آیا مى‏تواند در هر جایى تقصیر کند یا نه؟ زیرا به ایران بازگشته است، و آیا نیازى به طواف نساء مجدّد هست؟

ج - تقصیر را در هر جا مى‏تواند انجام دهد، ولى باید طواف نساء را اعاده کند. و اگر خودش نمى‏تواند برود، نایب بگیرد.

(884)س - هر گاه سنّى براى شیعه تقصیر نماید چه صورت دارد؟

ج - اشکال ندارد.

(885)س - شخصى در حج به عوض تقصیر در عمره تمتّع یک مو از بدن کنده است و الآن متوجّه شده است. آیا حج او اشکال دارد یا نه؟

ج - حج او بدل به افراد مى‏شود و باید عمره مفرده بعد از آن بجا آورد و احتیاط مستحب است که در سال آینده حج تمتّع بجا آورد.

(886)س - شخصى بعد از طواف و نماز طواف تقصیر کرد و سپس سعى را بجا آورد و دوباره تقصیر کرد، وظیفه‏اش چیست؟

ج - اگر ساهى بوده چیزى بر او نیست، و در صورت جهل احتیاطاً کفّاره بدهد.

(887)س - کسانى که اعمال حج را بر وقوفین مقدّم مى‏دارند، اگر بعد از سعى تقصیر نمودند، آیا موجب مُحل شدن و یا کفّاره مى‏گردد؟

ج - مُحل نمى‏شوند، و اگر ساهى بوده‏اند کفّاره ندارد. و در صورت جهل احتیاطاً کفّاره بدهد.

(888)س - اگر کسى به جاى تقصیر حلق نمود آیا کفایت مى‏کند؟

ج - در عمره تمتّع کفایت نمى‏کند.

(889)س - کسى که بعد از انجام اعمال عمره تمتّع در منزل تقصیر کرده است، وظیفه‏اش چیست؟

ج - مانع ندارد.

(890)س - حضرت عالى در مسأله دوم تقصیر مى‏فرمایید: اگر کسى‏تقصیر را به ریا انجام دهد عمره‏اش باطل است، مقصود از بطلان عمره چیست؟ دیگر این که وظیفه او چه مى‏شود؟

ج - مقصود این است که در تقصیر ریا کند و بدون تدارک تقصیر، براى حج، مُحرم شود و حج انجام دهد، که در این صورت حکم کسى را دارد که بدون تقصیر وارد اعمال حج شده است، که حج او بدل به حج افراد مى‏شود و باید بعد از حج عمره مفرده به جا آورد و به احتیاط مستحب در سال بعد حج تمتّع را بجا آورد.

(891)س - اگر کسى در اثناء سعى تقصیر نمود، وظیفه او چیست؟

ج - باید سعى را تمام کند و تقصیر را اعاده کند. و اگر از اوّل سعى، قصد هفت شوط نداشته، سعى را نیز اعاده کند.

(892)س - اگر کسى از روى جهل، تقصیر را ترک نمود چه حکمى‏دارد؟

ج - در این مسأله، جهل، حکم عمد را دارد.

(893)س - در عمره مفرده اگر کسى تقصیر را عمداً یا از روى جهل و نسیان ترک نمود و طواف نساء را انجام داد، چه وظیفه‏اى دارد؟

ج - باید تقصیر نماید و طواف نساء را اعاده نماید، و فرقى بین صور عمد و سهو و علم و جهل نیست على الاحوط.

(894)م - بعد از انجام عمره تمتّع و قبل از حج تمتّع اشکالى ندارد عمره مفرده بجا آورده شود، هرچند احتیاط در ترک آن است.

(895)م - خدمه کاروانهاى حج اگر عمره مفرده بجا آورده باشند هر دفعه که از مکّه خارج مى‏شوند و به جدّه مى‏روند و بر مى‏گردند لازم نیست محرم شوند ولى اگر عمره تمتّع بجا آورده‏اند بنابر احتیاط نباید از مکّه خارج شوند مگر در صورت حاجت در حالى که محرمند به احرام حج.

(896)س - خدمه کاروانها که پس از انجام عمره تمتّع باید به عرفات و منى بروند براى دیدن چادرها و کارهاى دیگر و برگردند به مکّه، وظیفه آنان چیست؟

ج - بنابر احتیاط واجب نمى‏توانند از مکّه خارج بشوند مگر در مورد ضرورت، و در این صورت باید براى حج مُحرم شوند و بیرون بروند. بلى اگر احرام براى آنان حَرَجى باشد و رفتن به عرفات و منى بر آنان ضرورت دارد مى‏توانند بدون احرام به آنجا بروند.

(897)س - آیا بین عمره تمتّع و حج تمتّع ماشین کردن سر جایز است؟

ج - ماشین کردن مانع ندارد ولى نباید سر را بتراشد، و از ماشین کردنى که مثل تراشیدن است باید اجتناب شود على الاحوط.

(898)س - بین عمره تمتّع و حج تمتّع که جایز نیست سر بتراشد آیا سر تراشیدن کفّاره دارد یا خیر؟

ج - کفّاره ثابت نیست.

(899)س - زنى که حیض بوده و نمى‏دانست و اعمال عمره را کلّاً بجا آورد، بفرمایید باید دوباره بجا آورد یا کافى است؟

ج - اگر در وسعت وقت است باید طواف و نماز و سعى و تقصیر را اعاده کند، ولى اگر وقت ندارد حج او بدل به افراد مى‏شود.

(900)س - همچنان که تراشیدن سر بعد از عمره تمتّع و قبل از احرام حج حرام است، آیا تراشیدن صورت نیز همین حکم را دارا است؟

ج - غیر از حکم تراشیدن ریش در غیر این مورد، حکم خاصى‏ندارد.

(901)س - آیا غار حرا جزء محدوده مکّه است؟ و بنابراین آیا مى‏توان قبل از وقوف، به آنجا رفت و صدق خروج از مکّه نمى‏کند؟

ج - اشکال ندارد و صدق خروج از مکّه نمى‏کند.

(902)س - کسى که از کارمندان سازمان حج است و به ناچار باید بعد از عمره تمتّع و قبل از حج از مکّه خارج و به عرفات برود، با توجّه به اینکه حج او نیابتى است، آیا لطمه به حج او نمى‏زند؟

ج - ضرر به حج و نیابت نمى‏زند، ولى در صورت امکان باید مُحرم شود به احرام حج و از مکّه خارج شود على الاحوط.

(903)س - بعضى از حجّاج منزلشان از مکّه خارج است، بعد از عمره تمتّع و قبل از احرام به حج تمتّع، خارج شدن آنان از مکّه چه حکمى دارد؟

ج - خروج از مکّه بعد از عمره تمتّع جایز نیست على الاحوط، مگر در مورد ضرورت که در این صورت هم باید مُحرم شوند به احرام حج و خارج شوند.

(904)س - اخیراً خطّ کمربندى در اطراف مکّه از پاى جبل النّور و جبل ثور مى‏گذرد، که غار حرا و غار ثور در این دو جبل است، بین عمره و حج، رفتن براى زیارت این دو مکان مقدّس، چه صورت دارد؟

ج - اشکال ندارد و صدق خروج از مکّه نمى‏کند.