هدر اصلی سایت

مسائل متفرّقه

م ]1284[ - در وقتى که در «مسجد الحرام» یا «مسجد النّبى» نماز جماعت منعقد شد، مؤمنین نباید از آنجا خارج شوند و باید از جماعت تخلّف نکنند و با سایر مسلمین به جماعت نماز بخوانند.

م ]1285[ - سجده نمودن بر تمام اقسام سنگها چه مرمر باشد یا سنگهاى سیاه معدنى یا سنگ گچ و آهک، چه قبل از پخته شدن یا بعد از آن، جایز است. و سنگهایى که در «مسجد الحرام» از این قبیل است سجده بر آنها اشکال ندارد و همین طور در «مسجد رسول اللَّه‏(ص)).

م ]1286[ - در «مکّه» و «مدینه» در مسافرخانه و هتل اگر مستلزم مفسده‏اى باشد نباید نماز را به جماعت بخوانند و مى‏توانند در جماعت سایر مسلمین در مساجد شرکت کنند و نماز را به جماعت بخوانند.

م ]1287[ - تخییر بین قصر و اتمام در مکّه و مدینه اختصاص به مسجد الحرام و مسجد النّبى ندارد و در تمام مکّه و مدینه جارى است و مى‏تواند در تمام دو شهر مکّه و مدینه نمازش را تمام یا شکسته بخواند.

م ]1288[ - در تقصیرهایى که در عمره تمتّع کرده است احتیاط واجب آن است که گوسفند یا غیر آن را در مکّه سر ببرد، و اگر در حج، تقصیر کرد در منى سر ببرد، و اگر ترک کرد آن را و برگشت به محلّ خود، در محلّ خود بکشد و صدقه بدهد.

م ]1289[ - کسى که در میقات یا محاذى آن یا جاى دیگرى که تکلیف اقتضا مى‏کرد محرم شد نمى‏تواند احرام خود را به هم بزند و مُحل شود براى رفتن به مدینه منوّره یا براى مقصد دیگرى، و اگر لباس احرام را هم بکند و قصد بیرون آمدن از احرام را بکند احرامش به هم نمى‏خورد، و آنچه به واسطه احرام بر او حرام شده حلال نمى‏شود، و اگر کارى که موجب کفّاره است بجا آورد باید کفّاره بدهد.

م ]1290[ - اگر به واسطه عذرى مثل مرض نتواند لباس دوخته خود را بکند و لباس احرام بپوشد باید در میقات یا محاذات آن نیّت عمره و یا حج کند و لبّیک بگوید، و کافى است، و هر وقت عذرش برطرف شد جامه دوخته را بکند، و اگر لباس احرام نپوشیده، بپوشد، و لازم نیست به میقات برگردد، ولى براى پوشیدن لباس دوخته باید یک گوسفند قربانى کند.

م ]1291[ - کسى که از روى ندانستن مسأله یا نسیان حکم یا موضوع یا غفلت، بعضى از محرّمات احرام را ارتکاب نمود کفّاره ندارد مگر صید که در هر صورت کفّاره دارد، پس در غیر صید ارتکاب از روى عمد و علم موجب کفّاره است.

م ]1292[ - عمره تمتّع و حج تمتّع باید در یک سال واقع شوند، پس اگر در یک سال عمره تمتّع بجا آورد و در سال دیگر حج تمتّع صحیح نمى‏باشد.

م ]1293[ - کسى که وظیفه‏اش حج تمتّع است باید در حالى که مى‏خواهد احرام عمره ببندد نیّت آن داشته باشد که عمره تمتّع کند و بعد از آن حج تمتّع اگرچه به نیّت ارتکازى اجمالى، پس اگر نیّت عمره مفرده بکند و بعد بخواهد آن را عمره تمتّع قرار دهد احتیاط در ترک آن است، اگرچه صحّت آن بعید نیست به شرط اینکه در ماه‏هاى حج باشد.

م ]1294[ - اگر بعد از مشغول شدن به حج تمتّع شک کند که عمره تمتّع را بجا آورده یا نه یا شک کند که صحیح بجا آورده یا نه اعتنا نکند و عملش صحیح است.

م ]1295[ - در هر یک از اعمال عمره و حج اگر در عملى شک کند بعد از آنکه وارد عمل بعد شده، چه شک کند که آورده یا نه، یا شک کند که صحیح آورده یا فاسد، به شک اعتنا نکند.

م ]1296[ - باید عمره تمتّع و حج تمتّع هر دو در ماه‏هاى حج واقع شود، و ماه‏هاى حج; شوّال و ذى‏القعده و ذى‏الحجّه است. پس اگر کسى در شوّال یا ذى‏القعده عمره تمتّع بجا آورد و در موقع حج، حج تمتّع بجا آورد صحیح است، و اگر قبل از شوّال بخواهد عمره تمتّع بجا آورد صحیح نیست اگرچه بعض اعمال عمره قبل از شوّال واقع شود و بقیه در شوّال یا سایر ماه‏هاى حج.

م ]1297[ - کسى که به احرام عمره تمتّع وارد مکّه شد در صورتى که حج او فوت شده قصد عمره مفرده کند، و به همان احرامى که بسته، عمره مفرده بجا آورد و از احرام خارج شود، و اگر حج بر او مستقر بوده یا سال دیگر شرایط استطاعت را دارا باشد باید به حج برود.

م ]1298[ - شرایطى که براى هدى است که در حج تمتّع باید ذبح کند هیچ یک در حیوانى که براى کفّاره تقصیر باید قربانى کند معتبر نیست پس مى‏تواند گوسفند خصى و معیوب را براى کفّاره قربانى کند.

م ]1299[ - غیر از هدى تمتّع از هدى‏هایى که براى کفّاره یا چیز دیگر بر انسان واجب مى‏شود نمى‏تواند شخص کفّاره دهنده از گوشت آنها بخورد، و امّا از قربانى استحبابى، جایز است بخورد.

م ]1300[ - مصرف کفّارات، فقرا و مساکین هستند.

م ]1301[ - اگر در حرم چیزى پیدا کرد احتیاط واجب آن است که بر ندارد.

م ]1302[ - اگر «لُقَطه» حرم را برداشت در صورتى که امید به پیدا کردن صاحبش داشته باشد باید جستجو کند و الّا احتیاط واجب آن است که از طرف صاحبش آن را صدقه دهد، چه کمتر از یک درهم باشد یا بیشتر.

م ]1303[ - اگر لقطه را که در حرم برداشت یک درهم یا بیشتر ارزش داشت، چنانچه امید به پیدا کردن صاحبش دارد باید یک سال تعریف کند و از صاحبش جستجو کند، پس اگر او را بعد از یک سال نیافت، آن را از طرف صاحبش صدقه بدهد، لکن اگر صاحبش پیدا شد و راضى به صدقه نشد باید عوضش را به او بدهد. و جایز نیست آن را تملّک کند، و اگر تملّک کند مالک نبوده و ضامن هم مى‏شود.

م ]1304[ - کسى که بعد از محرم شدن نتوانسته باشد وظیفه‏اى انجام دهد که مُحل شود اگر مصدود یا محصور است باید به وظیفه آنها که در آخر مناسک ذکر خواهد شد عمل نماید، و اگر مصدود یا محصور نیست در بعض موارد با انجام عمره مفرده مى‏تواند محل شود.

م ]1305[ - در مسجد النّبى‏(ص) اگر مخالف تقیّه نباشد بر روى سنگ فرش مسجد یا حصیر سجده شود.

 

استفتائات‏
س ]1306[ - در مسجد النّبى‏(ص) بعد از اتمام نماز جماعت، آیا مى‏توان روى فرشهاى مسجد سجده نمود و یا اینکه باید برود در جایى که سنگ فرش است و بر سنگ نماز بخواند؟

 ج - چنانچه خلاف تقیّه نباشد به جایى که سنگ فرش است برود.

س ]1307[ - کسى که نماز را در مسجد الحرام به نحو استداره خوانده است، به طورى که رو در روى امام جماعت و یا طرفین او ایستاده بوده است، آیا این نماز احتیاج به اعاده دارد؟

 ج - اعاده لازم است.

س ]1308[ - در صورتى که شخص نمازگزار وارد یکى از مساجد مدینه منوّره و یا مکّه معظّمه شد و مشاهده کرد که جماعت خاتمه یافته است، ولى نمازگزاران در مسجد هستند، آیا مى‏تواند نماز را فُرادى بر طبق شرایط موجود به جاى آورد یا باید بیاید مسافرخانه و یا هتل و نمازش ر ا با چیزى که سجده بر آن صحیح است انجام دهد؟

 ج - باید بطور صحیح نماز بخواند ولو ناچار باشد به هتل برود.

س ]1309[ - حصیرهایى که در حجاز مورد استفاده حجّاج ایرانى و غیر ایرانى واقع مى‏شود سجده بر آن جایز است یا خیر، با ملاحظه این که حصیر مزبور با نخ مخلوط است؟

 ج - اگر عرفاً روى حصیر سجده مى‏شود مانع ندارد.

س ]1310[ - اگر انجام نماز به کیفیتى باشد که معلوم نیست موافق نظر اهل سنّت باشد، مانند سجده بر پشت نماز گزاران صف جلو، و عدم رعایت اتّصال و ... آیا نماز در این گونه موارد باید اعاده شود؟

 ج - اعاده دارد.

س ]1311[ - آیا حائض و جنب مى‏توانند از مقدار توسعه یافته مسجد الحرام و مسجد النّبى‏(ص) عبور کنند یا خیر؟

 ج - نمى‏توانند.

س ]1312[ - کسانى که براى شرکت در نماز مغرب در مکّه و مدینه وارد مساجد مى‏شوند و نمازهاى خود را با جماعت مى‏خوانند، آیا جایز است بلافاصله بعد از نماز جماعت نماز عشا را بخوانند یا نه؟

 ج - مانع ندارد، ولى در حین نماز جماعت ایشان باید رعایت وظیفه منفرد شود.

س ]1313[ - کسى خیال مى‏کرد که بر سنگهاى فرش شده در مسجد الحرام - زاده اللَّه شرفاً - سجده صحیح نیست و بر پشت دست سجده مى‏کرده است. نمازهایى که به این نحو خوانده چه حکمى دارد؟

 ج - صحیح نیست.

س ]1314[ - در لیالى مقمره در مکّه کسانى که نماز صبح را به جماعت با سایر مسلمین مى‏خوانند، آیا باید بعد از روشن شدن هم دوباره بخوانند، یا همان نماز که به جماعت خوانده اند، کافى است؟

 ج - با رعایت وظیفه منفرد در حین نماز جماعت، نماز صحیح است.

س ]1315[ - کسى که قصد کرده است که تا پایان روز ترویه (هشتم ذى‏الحجّه) در مکّه اقامت نماید، به تصوّر این که از آغاز ورودش به مکّه تا روز ترویه ده روز است، و بر این اساس، چند روز نماز را تمام خواند، بعد خلاف آن ثابت گردید و معلوم شد ده روز نبوده است، وظیفه او در نماز چیست؟ آیا تمام است یا قصر؟

 ج - اگر واقع ده روز را قصد کرده و بعد خلاف آن معلوم شده است، مثل اینکه یقین داشت که ماه سى روز است و روز ترویه مثلاً سه شنبه است، بعداً معلوم شد ماه 29 روز است و روز ترویه دوشنبه است، نمازهایى را که تمام خوانده صحیح است و تا وقتى که قصد سفر جدید نکرده است نمازها را باید تمام بخواند حتى در عرفات و مشعر و منى. و اگر واقع آن را قصد ندارد و فقط خیال مى‏کند که ده روز مى‏ماند، مثل اینکه مى‏داند ماه 29 روز و ترویه دوشنبه است ولى در حساب اشتباه کرده و خیال مى‏کند تا آن روز ده روز است در حالى که واقعاً نیست، بعد از کشف خلاف مادامى که در مکّه است مخیّر بین قصر و اتمام است و نمازهایى که در مکّه تمام خوانده نیز صحیح است امّا در عرفات و منى باید شکسته بخواند.

س ]1316[ - شخصى مقلّد هیچ یک از فقها نبوده، مثلاً ده سال، حالا مى‏خواهد تقلید کند، در این ده سال، مکّه هم رفته است، آیا عبادتهاى او مثل نماز و روزه و حجّش صحیح است یا نه؟

 ج - اگر اعمالش مطابق فتواى کسى که باید از او تقلید کند باشد صحیح است.

س ]1317[ - قرآنهایى که در مسجد الحرام است، بر بعضى نوشته شده که وقف است، ولى بر بعضى دیگر نوشته نشده است، شایع است آنها که کلمه وقف و یا عبارت دیگرى که مفهم وقف بودن باشد ندارد جایز است بردارند و چنین کارى احیاناً شده است، بفرمایید جایز است یا نه؟

 ج - برداشتن آنها بدون اینکه از متصدّى ذیربط اجازه بگیرند، جایز نیست.

س ]1318[ - آیا مقدارى از سنگ صفا و مروه، یا از مشعر را مى‏شود با خود آورد یا نه؟

 ج - از صفا و مروه جایز نیست، و از مشعر مانع ندارد.

س ]1319[ - نیّت تیمّم از حدث اکبر در مَسجِدَین چیست؟

 ج - اگر در مسجد جنب شده باید فوراً خارج شود و براى خروج از مسجد تیمّم بدل از غسل جنابت کند، و با این التفات اگر تیمّم کند صحیح و با نیّت است.

س ]1320[ - در تطهیر مسجد الحرام به نحوى که عین نجاست را برطرف مى‏کنند و بعد با ظرف، آب مى‏ریزند و مى‏شویند و از هر طرف با آب قلیل شسته مى‏شود، انسان به نجاست تمام مسجد علم عادى پیدا مى‏کند، آیا جواز سجده بر آن سنگها از باب عسر و حرج است یا جهت دیگر؟

 ج - علم پیدا نمى‏شود، و با فرض شک نباید اعتنا شود.

س ]1321[ - شخصى بدون اینکه خمس مال خود را بپردازد به حج رفته است و الآن مى‏خواهد بپردازد، آیا حج او صحیح است یا خیر؟

 ج - اگر لباس احرام و قربانى با پول غیر مخمس نبوده، عمل او اشکال ندارد، و در غیر این صورت تفصیلاتى دارد که به رساله مراجعه شود.

س ]1322[ - اینجانب که تحت تکفّل پدرم هستم اگر خدا بخواهد سال آینده به اتّفاق مادرم به زیارت خانه خدا مشرّف خواهم شد، لازم به یادآورى است که هزینه این سفر را از پولهایى که پدرم طىّ هفت یا هشت سال به عنوان هفتگى و یا پولى که براى پس انداز به ما داده پرداخته ایم، قابل ذکر است که پدرم تا این تاریخ هیچ گونه وجهى به عنوان خمس نپرداخته است، خواهشمندم مرقوم بفرمایید که حج ما با این پول چه صورتى پیدا مى‏کند؟

 ج - اگر یقین به وجود خمس در عین پول مزبور ندارید حج، اشکال ندارد، و اگر یقین به وجود خمس در عین مال دارید لازم است احرام و قربانى را از مال حلال یقینى تهیّه نمایید.

س ]1323[ - فرموده‏اید اگر از طرف قاضى مکّه حکم شد که فلان روز عید است و ما یقین به خلاف نداشته باشیم متابعت آنان جایز است، آیا اگر در همین فرض بتوان احتیاط کرد و وقوف عرفات و مشعر و اعمال منى را بدون محذور انجام داد تا متابعت قطعى واقع شود، آیا این کار لازم است یا نه؟

 ج - تبعیت کنند.

س ]1324[ - آیا شخص فقیر مى‏تواند گوشت کفّاره تقصیر خود را به مصرف فقرایى که نان خور او هستند برساند؟

 ج - براى کسانى که نفقه آنان بر او واجب است نمى‏شود صرف نمود.

س ]1325[ - کفّاراتى که در احرام عمره تمتّع بر گردن انسان مى‏آید، در مکّه معلوم است که فقیر مؤمن نیست، آیا باید صبر کند تا در محل، ذبح کند و به فقیر بدهد و این تأخیر عمدى مانع ندارد؟

 ج - تأخیر عمدى خلاف احتیاط است، و در هر صورت، ذبح در محل و دادن به فقرا کفایت مى‏کند.

س ]1326[ - اگر شخصى در مکّه یا مدینه پول سعودى پیدا کند که نمى‏داند متعلّق به ایرانى است یا غیر ایرانى، وظیفه او چیست؟

 ج - با یأس از پیدا شدن صاحبش از طرف او به فقیر صدقه بدهد على‏الاحوط.

س ]1327[ - زنى به همراه شوهرش در روز یازدهم جهت رمى به طرف جمرات حرکت مى‏کند که بر اثر شدّت گرمى هوا و کثرت جمعیت شوهر خود را گم مى‏کند، حالت اضطراب و شوکه شدن به او دست مى‏دهد و به زمین مى‏افتد، مأمورین او را به بیمارستان منتقل مى‏کنند، بعد از چهار روز تفحّص و جستجوى زیاد در بیمارستان پیدا مى‏شود که قادر به سخن گفتن نبوده و حتّى قادر به انجام بقیه اعمال حج نمى‏باشد و در فاصله این مدّت همراهان او شوهرش را تکلیف مى‏کنند که به نیابت از خانواده خودش بقیه اعمال او را انجام دهد، آنچه مسلّم است این بوده که شوهر در حال ناراحتى و اضطراب و حواس پرتى بوده، ولى از او که سؤال مى‏شود اعمال نیابتى را انجام دادید یا نه جواب مى‏دهد بلى انجام دادم، پس از مراجعت از حج، شوهرش قسم جلاله یاد مى‏کند که من حالم بجا نبوده، و اعمال نیابتى را انجام ندادم و اظهار مى‏کند که اجتماع ما با هم حرام است، آیا حج صحیح است یا نه؟ و در صورت عدم صحّت آیا با نیابت کفایت مى‏کند یا اینکه لازم است خودش بقیه اعمال حج را انجام دهد و قربانى که به واسطه عدم بیتوته در منى مى‏باشد، آیا در محلّ خودش ذبح کند کافى‏است و یا باید به منى فرستاده شود؟

 ج - اگر اعمال روز عید را انجام داده و اعمال مکّه را انجام نداده در صورتى که مى‏تواند خودش به مکّه برود باید خودش آنها را انجام دهد، و اگر معذور است نایب بگیرد. و رمى ایّامى که انجام نشده، سال بعد باید قضا شود، و اگر خودش نمى‏تواند برود، نیابت کافى‏است، و ترک بیتوته چون عمداً نبوده کفّاره ندارد.

س ]1328[ - شخصى در سال 1361 به حج مشرّف مى‏شود و در مغرب روز نهم ذیحجّه با وانت کارگرى بدون توقّف در مشعر الحرام به منى رفته، و در خارج منى به دست غیر مؤمن قربانى کرده، و در خارج منى سر تراشیده است، تکلیف این شخص چیست، آیا مى‏تواند به نیّت دیگرى یا براى خودش به حج مشرف شود؟

 ج - حجّش صحیح است و قربانى او نیز صحیح است ولى حلق او اشکال دارد و در صورت امکان باید به منى برود و حلق یا تقصیر را در آنجا بجا آورد و در صورت عدم امکان در محلّ خودش حلق یا تقصیر کند و احتیاطاً موى خود را به منى بفرستد و بعد از آن مى‏تواند حج بجا آورد.

س ]1329[ - آیا در عرفات و منى و مَشعَر و بعد از مراجعت از اماکن مزبور در صورتى که مسافت شرعى محقّق نشود وظیفه حجّاجى که قبلاً در مکّه معظّمه قصد اقامت کرده‏اند از حیث قصر و اتمام چیست؟

 ج - در فرض مذکور تمام است.

س ]1330[ - بعضى از حجّاج در مکّه قصد اقامه کرده اند، چه بطن مکّه یا محلّات آن مثل شیشه و ریع الذّاخر یا مسفله یا حجون، اگر یقین داشته باشند که تا عرفات چهار فرسخ است، نماز را قصر و اگر شک داشته باشند در مسافت شرعى نماز را تمام مى‏خوانند بفرمایید در مراجعت از عرفات و منى، تکلیف آنان از نظر قصر و اتمام چیست؟ با توجّه به اینکه توقّف آنان در مکّه یک روز یا سه روز یا نه روز است و باید به ایران یا مدینه حرکت کنند؟

 ج - در صورت عدم مسافت شرعیه بین مکّه و عرفات نه محلّات مختلف مکّه تا عرفات، و در صورت شک در تحقق مسافت شرعیه در نماز باقى بر تمام هستند، چه در عرفات و چه زمانى که از عرفات به مکّه بر مى‏گردند، از جهت اینکه به محلّ اقامه مى‏روند و بعد از مکّه قصد مسافرت مى‏کنند، در بازگشت به مکّه و در خود مکّه هم نمازشان تمام است.

س ]1331[ - اگر موقف دو روز اختلاف داشته باشد، وظیفه چیست؟

 ج - فرقى بین یک روز اختلاف و دو روز در حکم مسأله نیست.

س ]1332[ - در مواردى که فرموده‏اید: «اگر مشقّت یا حرج داشته باشد...» بفرمایید منظور از مشقّت و حرج شخصى است یا نوعى؟

 ج - باید خصوص مسأله ملاحظه شود، و اگر حکم دائر مدار حرج و مشقّت باشد، شخصى آن منظور است.

س ]1333[ - حاجى تمام اعمال عمره و حج را انجام داده و بعد فهمید وضویش باطل بوده است، آیا با تدارک طوافها و نماز، حج او صحیح است یا نه؟ و بر فرض فساد، چگونه از احرام خارج شود، و وظیفه او چیست؟

 ج - بلى با تدارک طوافها و نماز، حج او صحیح است.

س ]1334[ - اگر شخصى مبلغى اَرز به فردى دهد که عوض آن را به قیمت دولتى یا آزاد پول ایرانى بگیرد، چه حکمى دارد؟

 ج - در تبدیل پول باید با هم تراضى نمایند. و خلاف مقرّرات هم نباشد.

م ]1335[ - پیشاهنگ‏هایى که مى‏خواهند بدون احرام در عرفات و منى باشند و نمى‏توانند در آنجا با احرام باشند، مى‏توانند براى ورود به مکّه، عمره مفرده انجام دهند و براى حج، محرم نشوند، ولى کسى که مستطیع است نباید این کار را قبول کند و باید عمره و حج تمتّع بجا آورد، و در هر صورت اگر مُحرم شد و با لباس مخیط بود حج او صحیح است و باید کفّاره بدهد.

م ]1336[ - شخصى بعد از احرام عمره تمتّع دیوانه شده است، دوستان او بدون اجازه براى او نایب مى‏گیرند و یا تبرعاً باقى اعمال او را انجام مى‏دهند، آیا این اعمال براى شخص اوّل مُجزى است و از احرام خارج مى‏شود یا نه؟ و اگر پولى خرج شد، آیا مى‏شود از ولىّ کسى که دیوانه شده گرفت یا نه؟

 ج - نیابت مزبور کفایت نمى‏کند، و شخص دیوانه ظاهراً احرامش باطل است و احتیاجى به نیابت نیست، و پولى که خرج شده از مال کسى رفته که خرج کرده است و نمى‏تواند به دیگرى رجوع کند، مگر آنکه فریب خورده باشد.

س ]1337[ - آیا عمره و حج به واسطه جماع، یا ترک طواف، یا ترک احد الموقفین، فاسد مى‏شود یا نه؟ و بر فرض فساد، چگونه باید از احرام خارج شود؟

 ج - تفصیل موارد فساد به واسطه امور ذکر شده، در مناسک موجود است، و جماع در عمره تمتّع مفسد نیست، و چنانچه در حج فساد به واسطه جماع باشد، باید عمل حج را تمام کند گرچه حج فاسد است، و با اتمام حج از احرام خارج مى‏شود ولى در موارد دیگر اگر فساد به ترک وقوف باشد باید به همان احرام حج، عمره مفرده بجا آورد و مُحل شود، و حکم ترک طواف در عمره تمتّع، در مناسک مفصّلاً بیان شده است، و ترک طواف در حج، صورى دارد که بعض آنها در مناسک ذکر شده است.

س ]1338[ - کسى که حج او به واسطه ترک وقوفین فاسد شده و باقى‏اعمال را بجا آورده و بدون عمره مفرده به ایران آمده است، تکلیف فعلى و آینده این مُحرم چیست؟

 ج - طواف و نماز طواف و سعى را که بجا آورده صحیح است و بجاى اعمال عمره مفرده کافى است و باید تقصیر کند و طواف نساء را بجا آورد و اگر نمى‏تواند براى طواف نساء نائب بگیرد.

س ]1339[ - آیا قصد اِبطال عمره یا حج و یا بعض اجزاء آن، مبطل است یا نه؟

 ج - قصد ابطال، مبطل نیست.

س ]1340[ - آیا مصرف کنسروهاى گوشت و ماهى خارجى که در بازار مسلمین به فروش مى‏رسد، جایز است یا نه؟

 ج - اگر ندانند از کجا وارد شده یا بدانند که از بلاد مسلمین است مانع ندارد، و اگر بدانند از بلاد کفر وارد مى‏شود، در صورتى محکوم به حلّیت است که وارد کننده مسلمان باشد و احتمال بدهند که احراز تذکیه آن را کرده و در دسترس مسلمین قرار داده است.